Het accountantsberoep in Nederland na 60 jaar

              EY
HET ACCOUNTANTSBEROEP IN NEDERLAND
NA 60 JAAR
Jubileumrede
door de heer J. Kraayenhof, lid N.I.v.A., te Amsterdam,
uitgesproken tijdens de herdenking van het zestig-jarig bestaan
van het Nederlands Instituut van Accountants
op 20 Mei 1955 te Scheveningen
Bil
CL
Koninklijk NIVRA
Overdruk uit het verslag van de Jubileumviering
^. Y-p
O-HET
ACCOUNTANTSBEROEP IN NEDERLAND NA 60 JAAR
Jubileumrede door de heer /. Kraayenhof, lid N.I.v.A. te Amsterdam.
Mijnheer de Voorzitter, Excellenties, Dames en Heren,
De geschiedenis van het accountantsberoep in Nederland, dat is tot
heden in feite de geschiedenis van het Nederlands Instituut van Accoun­tants
vanaf zijn oprichting in 1895. Met dit te stellen doet men, voor de
periode van 60 jaar waarop wij thans een ogenblik terugzien, geen wezen­lijk
onrecht aan enige andere organisatie van accountants. Want het
Nederlands Instituut van Accountants, kortweg als N.I.v.A. of Instituut
aangeduid, heeft het beroep in ons land georganiseerd, het heeft door
zijn opleiding en examen het tot heden overgrote deel van de beroepsge­noten
gevormd en het heeft door de bevordering van de bestudering van
de vakvraagstukken en het stellen van beroepsregelen aan de uitoefening
van het beroep het niveau gegeven dat nodig is om aan de behoeften
van onze samenleving te voldoen. De Instituutsaccountant is van meet
af aan toonaangevend voor het beroep in Nederland geweest en hij is
dat nog.
In Januari 1895 begonnen in ons land enige tientallen deskundigen in
het boekhouden, in navolging van hetgeen enkelen hunner in Engeland
hadden waargenomen, de organisatie van dit beroep, dat zij — bij ge­brek
aan een aanvaardbare quahficatie in eigen taal — met de Engelse
titel „accountant" aanduidden. Slechts een enkele hunner had zich reeds
onder die titel als zelfstandig beoefenaar van het beroep gevestigd; de
anderen werkten veelal onder de aanduiding „Boekhoudbureel".
Een belangrijk aantal van de oprichters had een andere hoofdfunctie,
doch besteedde een deel van zijn tijd, sommigen slechts de avonduren
aan het zich ontwikkelende nieuwe beroep.
Vanuit dit particuhere initiatief ontstond de thans jubilerende vereni­ging,
geheel op eigen kracht doorwerkende, zonder steun in bepalingen
van overheidswege of van welke andere zijde ook.
De mannen van de eerste decennia hadden de grondslagen te leggen
voor hetgeen zich hier nog slechts aarzelend als een nieuwe functie ver­toonde
en daaraan inhoud te geven. Zij hadden de moeizame taak de
eisen van bekwaamheid te onderkennen en te formuleren waaraan de
toekoinstigHwsQepsgenoten moesten voldoen om berekend te zijn voor
^^$^—^^%V IIEDERUH08 IHSTITUUl si
vin
REaiSTERACCOUHTAMTr
BIBLIOTHEEK
de taak die hen wachtte. Zij moesten het beroepsniveau gelijke tred doen
houden met de snelle ontwikkeling van het bedrijfsleven en met de
groeiende behoeften van de Overheid. Zij zijn daarin op voortreffelijke
wijze geslaagd; met voldoening mag worden geconstateerd, dat de grond­slagen
voor het beroep hier te lande op wetenschappelijk niveau zijn
gebracht, dat naast de Instituutsopleiding met het verenigingsexamen de
mogelijkheid van een academische vorming is geschapen, en dat de
accountants in de afgelopen periode in hun verschillende functies, in nog
bescheiden maar toch verheugende mate, hebben mogen bijdragen tot
de groei en bloei van talrijke ondernemingen en tot het beter function-neren
van vele taken van de Overheid.
Aan de veteranen van het Instituut, de rij der voortrekkers, die door
grote offers aan tijd en werkkracht hun vereniging en daarmede het
accountantsberoep hebben gebracht op de grote hoogte, waarop anderen
mochten voortbouwen, zij op dit ogenbhk een woord van warme hulde
en dank gewijd!
De meesten hunner zijn de kring reeds ontvallen, enkelen hebben wij
tot onze vreugde nog in ons midden. Het Instituut prijst zich gelukkig,
dat tot de laatsten behoort degeen wiens naam voor altijd aan de opbouw
van het accountantsberoep in Nederland verbonden zal blijven. Prof. Dr
Th. Limperg, van het begin dezer eeuw tot voor korte tijd de grote stuw­kracht
ten aanzien van de opleiding en van de ontwikkeling van de theo­retische
grondslagen van de accountancy en de voorvechter par excellence
van hoge beroepsopvattingen.
Een van de kenmerken van de groeiperiode was uiteraard óók de
strijd tussen de verschillende opvattingen van de pioniers; ik heb mij
laten vertellen dat uit die tijd stamt de uitspraak: er zijn weinig goede
accountants en zij zijn het niet met elkaar eens!
Bij de viering van het 40-jarig jubileum van het Instituut in 1935 heeft
de toenmahge leiding de nogal ongewone gedachte uitgewerkt om, in een
gedenkboek, naast een door een der leden geschreven historische be­schouwing,
de schriftelijke mening te publiceren van een groot aantal
„derden" omtrent het Instituut en zijn leden. Dat was een poging om
een beeld te verkrijgen van het jonge beroep, dat in zijn ontwikkehng
door velen nog met een grote mate van wantrouwen werd gadegeslagen
en soms ook bejegend. Natuurlijk viel het oordeel nogal mee: bij een
dergelijk jubileum en als het gedrukt moet worden, dan is men vrien­delijk!
82
Thans, bij het 60-jarig jubileum, is die poging niet gedaan. Voor U is
gezet, om U de deugden van het Instituut te tonen en U in te lichten om­trent
de stand van zaken in het beroep, iemand die zelf in hart en nieren
lid is van dat Instituut en een overtuigd beroepsbeoefenaar! Als ik dan
ook beloof zo getrouw mogelijk te zijn in het beeld dat ik U ga voor­houden,
ten aanzien van de waardering van het Instituut, kunt U van
mij niet het onbevangen oordeel van een buitenstaander verwachten.
Dat heeft een begrijpelijke grond. Dit Instituut is n.l. voor mij, evenals
voor vele honderden van zijn leden, de basis geweest voor de volledige
vorming tot accountant en daardoor, naar de mens gesproken, het mid­del
tot ontplooiing in het beroep dat ons lief is geworden. Ik stel het op
prijs deze gelegenheid aan te grijpen om hiervan met grote dankbaarheid
te getuigen; ik houd mij ervan overtuigd dat vele aanwezigen, evenals
talrijke niet-aanwezigen, zich daarbij zouden willen aansluiten.
Ik moge thans, alvorens de functie van de accountant en de stand van
het beroep nader in beschouwing te nemen, een ogenbhk stilstaan bij de
organisatie van het Instituut.
Het is begrijpelijk en het was noodzakelijk, dat de oprichters reeds kort
na de aanvang de toelating tot het lidmaatschap verbonden aan het be­halen
van een door het Instituut ingesteld accountantsdiploma. Even­zeer
is het begrijpelijk dat een aantal candidaten voor het lidmaatschap,
die niet aanvaard resp. te laat voor de aanmelding waren, een eigen ver­eniging
stichtten. Zo ontstond geleidelijk een aantal andere organisaties,
waarvan de reeds in 1899 opgerichte Nederlandsche Bond van Accoun­tants
en de uit 1902 stammende Nederlandsche Organisatie van Accoun­tants,
in 1934 in het Instituut zijn opgegaan, een fusie die in belangrijke
mate was ingegeven door de pogingen om tot een wettelijke regeling van
het beroep te geraken.
In het jaar 1907 had inmiddels in het Instituut zelve een scheuring
plaats gevonden; een aantal actieve jonge leden was het met de leiding
niet eens en er zat naar hun mening niet genoeg vaart in de ontwikkeling.
Zij stichtten de Nederlandsche Accountants-Vereeniging, welke organi­satie
de beroepsontwikkeling belangrijk heeft gestimuleerd; in 1919, bij
de terugkeer van haar leden in het Instituut, heeft dit de vruchten daar­van
geplukt.
De belangrijkste organen van het Instituut zijn, naast het met de alge­mene
leiding belaste Bestuur, het Bureau der Examens, de Raden van
S3
Tucht en van Beroep en ten slotte de Commissie van Advies inzake Be-roepsaangelegenheden
met haar sub-commissies.
Met de voortdurende stijging van het aantal leden, dat thans 1.150
beloopt, is de betekenis van de functie van het uit negen leden bestaande
Bestuur der Vereniging belangrijk toegenomen, ook al is de ledenver­gadering
voor alle belangrijke beslissingen de hoogste instantie gebleven.
In dezelfde richting werkt de stijgende betekenis van het accountants­beroep
in ons maatschappelijk bestel, zowel nationaal als internationaal.
Door een en ander is het leiding geven aan het Instituut tot een omvang­rijke
taak geworden, die van de daartoe geroepen leden gedurende jaren
belangrijke offers vraagt. Door voorgeschreven periodieke aftreding is
daaraan een begrenzing gesteld en tevens de kans op een overheersing
van de leden door het Bestuur tot een minimum beperkt; de van de aan­vang
af gevolgde democratische opzet is daarmede afdoende gewaar­borgd.
Een en ander heeft echter de behoefte doen ontstaan aan een instantie
in de organisatie waar gecontinueerde aanraking met het gebeuren en
kennisneming van de stukken verzekerd kan zijn. De oplossing van dit
probleem is gevonden in het Bureau van het Instituut, dat — nu reeds
ongeveer 20 jaar — onder de bekwame en toegewijde leiding van zijn
Directeur, de heer A. L. de Bruyne, voor het Instituut en daarmede voor
het beroep, van onschatbare betekenis is geworden. Men krijgt enig be­grip
van de omvang van het daar verrichte werk indien men bedenkt, dat
naast de Directeur 30 dames en heren er hun dagtaak vinden. Deze taak
omvat mede de bureau-arbeid voor de door het N.I.v.A. verzorgde op­leidingscursussen
en examens, onder leiding van het Bureau der Examens.
Dit wordt door een veertigtal leden van het Instituut gevormd, die zelf
mede als examinator voor de hoofdvakken optreden. Daarnaast geven
tientallen examinatoren, uit en buiten de ledenkring, hun medewerking
aan het afnemen van het examen in al zijn onderdelen.
Doordat de examen-eisen in eigen hand bleven, kon een voortdurende
aanpassing aan de voortschrijdende ontwikkeling in het bedrijfsleven en
in de wetgeving worden bereikt. Het examen is daardoor een goede basis
voor de a.s. beroepsbeoefenaar geweest en tot de huidige dag is het dat
gebleven.
Hetgeen in de loop der jaren door vele In stituutsleden, daarin bijge­staan
door tientallen examinatoren van buiten de ledenkring, op het
gebied van de opleiding en de examens is gepresteerd, mag zonder over-
54
drijving een titanenarbeid worden genoemd, waardoor in belangrijke
mate het beroep in Nederland is geworden wat het thans is. Indien ik U
deze arbeid met enkele getallen mag illustreren:
In de laatstverlopen vijfjaar vras het aantal der afgenomen examens
telkenjare meer dan 2.000; het laatste jaar bijna 2.500. Het aantal exa­minatoren
was bijna 200, waarvan tweederde uit Instituutskring en een­derde
van buiten die kring.
Het aantal op grond van die examens afgegeven accountantsdiploma's
beUep de laatste jaren ongeveer 50 per jaar, het laatste jaar zelfs 95. De
stijging is vermoedelijk het gevolg van het geleidelijke herstel van de
studie na de tweede wereldoorlog.
Wat de door het Instituut verzorgde opleiding betreft, op het ogenbhk
beloopt het aantal cursisten ruim 900, het aantal cursus-inschrijvingen —
doordat sommige cursisten meer dan één cursus volgen — ruim 1.200,
dit met ruim 70 docenten.
Degenen die zich voor het Instituutsexamen voorbereiden vinden
meestal hun dagtaak als assistent-accountant op een accountantskantoor,
op een accountantsafdehng bij Overheidsinstanties of bij particuliere
ondernemingen. Indien de studie direct na het diploma Middelbare
School wordt aangevangen, zal de candidaat thans krachtens de ervaring
met een gemiddelde studietijd van 11 jaar moeten rekenen. Dat lijkt een
lange tijd, doch indien men bedenkt, dat deze studie aldus geheel in wat
men zijn vrije tijd pleegt te noemen wordt gedaan en als men voorts in
aanmerking neemt, dat de candidaat bij het bereiken van de eindstreep
reeds een schat van practische ervaring heeft verworven en als het ware
in de beroepsopvattingen is ingegroeid, dan liggen de verhoudingen voor
degenen die de eindstreep bereiken niet slecht. Als regel kunnen zij dan,
wat hun sociale positie betreft, reeds uit eigen inkomen aan hun gezins­vorming
zijn begonnen.
Zoeven heb ik aangestipt, dat naast de N.I.v.A.-opleiding een acade­mische
vorming van accountants is ontstaan. Zij heeft nu ongeveer 30
jaar geleden haar eerste accountants afgeleverd en kan op het ogenbhk
op 4 plaatsen in Nederland worden verkregen n.l. (in chronologische
volgorde) aan de Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam
(sedert I9I5), de Universiteit van Amsterdam (sedert 1929), de Kathoheke
Economische Hogeschool te Tilburg (sedert 1930) en de Rijksuniversiteit
te Groningen (sedert 1952). De hieraan verbonden leerkrachten zijn voor
een belangrijk deel uit de kring der beroepsbeoefenaren afkomstig.
88
Begrijpelijkerwijze is de vraag ter tafel gekomen of deze studiewijze
niet moet worden verkozen boven de studie voor het Instituutsexamen,
welke in het algemeen in de avonduren, na het verrichten van een volle
dagtaak, plaats vindt.
De studie toch langs academische weg geeft de student gedurende zijn
studieperiode niet slechts een vrijere ontplooiingsmogelijkheid en een
veraangenaming van het leven, indien hij althans in een sociale positie
verkeert die hem zulks inderdaad veroorlooft, de vorming aan de aca­demie
geeft tevens de mogelijkheid tot het leggen van een bredere basis
voor de kennis van de economische vakken; immers de studie voor het
accountants-examen is ingesteld als kopopleiding na het doctoraal
examen economie.
De gemiddelde academisch gevormde accountant heeft aldus in kennis,
veelal ook in kunnen voor wat de wetenschappelijke analyse betreft, een
voorsprong op de gemiddelde niet-academisch gevormde accountant.
Daartegenover heeft laatstgenoemde echter een belangrijke voorsprong
in de practische parate kennis die voor het beroep nodig is en daarnaast
in het beleven van de beroepsopvattingen; bovendien heeft hij als regel
een meer op de beroepsuitoefening gerichte selectie ondergaan. Afgezien
van de natuurlijk bij beide categorieën optredende uitzonderingen, moet
men naar mijn ervaring aannemen, dat bij de huidige studiewijze de ge­noemde
verschillen voor de betrokkenen nooit geheel zullen verdwijnen.
In de practijk van het beroep nu is gebleken, dat beide opleidingen
accountants opleveren, die in staat zijn de zich voordoende behoeften
te bevredigen, waarbij naar mijn overtuiging vooral door een practische
samenwerking van accountants uit beide categorieën extra profijt van
de wederzijdse kundigheden kan worden verkregen. Nog afgedacht dus
van de omstandigheid, dat het vaststaat, dat de huidige academische op­leidingen
niet in staat zouden zijn de quantitatieve voorziening in de
steeds nog stijgende behoefte aan goede accountants te garanderen, is
het mijn zienswijze dat het wenselijk is beide opleidingsvormen met zorg
voort te zetten en te ontwikkelen, los van de overweging of daarin in de
toekomst wijziging zal kunnen komen.
Uiteraard heeft het Instituut als vereniging van beroepsgenoten belang
bij de uitkomst van beide opleidingen, in beginsel zonder voorkeur, mits
de afgeleverde accountants op het niveau staan dat voor de bevrediging
van de verschillende behoeften aan accountantshulp noodzakelijk is.
Het is mijn overtuiging, dat de leiding van het N.I.v.A. zowel als die van
86
zijn Bureau der Examens het probleem van de opleidingsvormen met
grote aandacht en objectiviteit zullen volgen, in het belang van het beroep
en van zijn gebruikers.
Hoe daarvan ook op de duur de conclusie moge zijn, nu wij bij dit
jubileum een ogenblik terugzien op hetgeen is bereikt, is het pUcht der
dankbaarheid nog eens te wijzen op de enorme sociale betekenis, die het
Instituut door de eigen vorming tot accountant heeft gehad voor de
honderden onzer, die óf doordat de gelegenheid tot academische vorming
er nog niet was óf omdat hun omstandigheden hun het volgen daarvan
niet toelieten, langs de weg van de particuliere vereniging de opening
hebben gekregen tot een geambieerde en gerespecteerde positie in de
maatschappij.
Het is hier de plaats melding te maken van het feit, dat in 1927 naast
het Instituut door een aantal aan de Hogeschool in Rotterdam afgestu­deerde
accountants een afzonderlijke vereniging is opgericht, onder de
naam Vereniging van Academisch Gevormde Accountants, bij afkorting
VA.G.A. genoemd.
De accountants van de Universiteit van Amsterdam alsmede een deel
van die van Rotterdam en Tilburg hebben de gelederen van het Instituut
versterkt. Gelukkig is op verschillende gebieden een goede basis van
samenwerking met de V.A.G.A., die thans ongeveer 150 leden telt, ge­vonden.
Reeds spoedig na de organisatie van het beroep hebben de beoefenaren
ingezien, dat er vaststaande regelen moesten zijn ter handhaving en ver­betering
van het niveau, mede om het ingestelde disciplinaire toezicht,
de Tuchtrechtspraak, richtlijnen voor zijn oordeel te geven.
De voornaamste codificatie van die regelen vormt het in 1910 inge­stelde
Reglement van Arbeid, laatstelijk belangrijk gewijzigd en aange­vuld
in 1946. In dat jaar zijn daarnaast mede ingesteld de z.g. Ereregelen.
Heeft het Reglement van Arbeid in hoofdzaak betrekking op de vak­technische
kant van de beroepsuitoefening, de Ereregelen bedoelen enige
voorschriften te geven ter waarborging van de onafhankelijkheid van
de beroepsbeoefenaar tegenover de organen omtrent wier verantwoor­ding
hij verslag uitbrengt.
De goeddeels zelfstandige ontwikkehng van het nog jonge beroep in
ons land heeft uiteraard, misschien moet ik zeggen overeenkomstig onze
(Nederlandse) aard met zich gebracht, dat ten aanzien van verschillende
ook belangrijke punten, de meningen verdeeld zijn gebleven; soms lijkt
87
het alsof er op een bepaald punt een zekere rust is verkregen, maar dan
meldt zich ineens weer iemand — met meer of minder gezag — en de
discussie is weer open. Indien daarbij de vereiste bedachtzaamheid in
acht wordt genomen, kan dit natuurlijk slechts zijn toe te juichen. Ge­lukkig
hebben de Nederlandse beroepsgenoten door hun kennis van de
moderne talen de mogelijkheid van de publicaties in het buitenland
kennis te nemen en eigen opvattingen daaraan te toetsen.
De bemoeiingen van de vereniging op het gebied van de opinievorming
onder zijn leden zijn lange tijd beperkt geweest tot de organisatie van
studiebijeenkomsten, van de jaarlijkse accountantsdag en van de be­vordering
van bijdragen zijner leden in de vakliteratuur: aanvankelijk in
een eigen orgaan, later in een onder een onafhankelijke redactie staand
afzonderUjk maandblad, het Maandblad voor Accountancy en Bedrijfs-huishoudkunde.
Enige jaren voor de oorlog bleek behoefte te bestaan aan een perma­nente
commissie voor de bestudering van bij jaarrekeningen van onder­nemingen
gepubliceerde accountantsverklaringen, omtrent welker redac­tie
in ons land — zoals bekend — in het algemeen geen voorschriften
bestaan. De studie van die commissie was bedoeld om ordening in deze
belangrijke materie te brengen en de bij de verklaringen betrokken leden
zo nodig van advies te dienen.
Na de tweede wereldoorlog werd het gewenst geoordeeld een bredere
basis aan deze commissie te geven, waartoe zij in 1950 — onder de naam
Commissie van Advies inzake Beroepsaangelegenheden — werd gecom­bineerd
met een reeds vroeger ingestelde studie-commissie voor de be-roepsontwikkehng,
die haar taak nog niet had beëindigd. Sedert enige
jaren presteert deze commissie, gedeeltelijk door middel van telkens
voor afzonderlijke vraagstukken ingestelde sub-commissies, voortref­felijk
werk. Het moet als een belang van de eerste orde voor het beroep
en zijn ontwikkehng worden gezien, dat de beste krachten uit de kring
zich aan deze arbeid geven. Enige belangrijke problemen, waarmede het
beroep worstelt zijn op die wijze dichter bij hun oplossing gebracht,
andere hebben althans een ruime behchting gekregen; vele vraagstukken
zijn in behandehng of roepen daarom. Misschien zal zo voor verschil­lende
vraagstukken bewaarheid worden, wat kort geleden een zaken­vriend
mij nog als een grapje vertelde, n.l. dat hij dezelfde vraag aan
twee accountants had voorgelegd en dat zij hetzelfde antwoord hadden
gegeven!
88
In. 1953 is door het Instituut een afzonderlijke commissie ingesteld
voor de administratieve organisatie, die de problemen voor dat deel­gebied
tot studie-object heeft. Indien wij ons alleen reeds reahseren de
meest recente ontwikkehngen in de boekhoudtechnieken en de alom
toenemende belangstelling voor organisatievraagstukken, is het duidelijk
dat de taak van deze commissie zeer belangrijk is.
Ik kom thans aan het laatste punt van de interne organisatie van het
Instituut, dat is de Tuchtregeling. Reeds vanaf zijn oprichting heeft het
N.I.v.A. de gedragingen zijner leden onder een standsrechtspraak ge­steld,
sedert jaren uitgeoefend door daartoe gekozen leden van de ver­eniging
met bijstand van en geleid door leden van de rechterlijke macht.
Sedert enige jaren wordt ter voorhchting van de leden een uittreksel van
de vonnissen als jurisprudentie in het orgaan van het Instituut gepubli­ceerd.
Ten einde enig beeld van deze materie te geven noem ik U de getallen
van de laatste 10 jaren. Ik kwam tot 82 in behandehng genomen zaken,
waarvan 12 op verzoek van het Bestuur. Tot 1 April 1955 waren daarvan
73 gevallen afgedaan, waarvan 11 met een (niet als straf geldende) waar­schuwing
en 32 met een vrijspraak, derhalve 30 straffen, waarvan 15 be­risping,
9 schorsing en 6 royement.
Uit deze cijfers blijkt duidelijk dat deze rechtspraak niet slechts tot
bescherming van het algemeen belang dient, doch — gezien het aantal
vrijspraken — tevens tot bescherming van de beroepsgenoten tegen on­juiste
aanvallen.
De bijstand die het Instituut op dit moeilijke en dehcate terrein in al
die jaren van leden van de Magistratuur heeft genoten kan niet hoog
genoeg worden gewaardeerd.
Ik heb reeds in het algemeen gereleveerd, dat de organisatie van het
accountantswezen in Nederland heeft plaats gehad zonder dat daarbij
steun in enige overheidsregehng werd gevonden, noch in de beroepsaan­duiding
of -uitoefening, noch ook wat het stimuleren van de vraag naar
de functie betreft, b.v. — zoals in Engeland — door een verplicht ge­stelde
controle van naamloze vennootschappen. Aan die vrijheid was en is
inhaerent de wel algemeen bekende omstandigheid, dat elkeen in Neder­land
zich accountant mag noemen, beroep noch titel zijn beschermd. Om
de daaruit te verwachten chaos te voorkomen nam het Instituut van
zijn oprichting af in zijn statuten het streven naar een wettelijke regeling
van het beroep op.
59
De vrijheid van de titel accountant bracht uiteraard met zich, dat
velen haar zijn gaan gebruiken; een deel van de goodwill door de Insti­tuutsaccountant
op het hogere niveau van vakbekwaamheid verkregen,
deelde en deelt zich via de titel aan het lagere niveau mede. Honderden
wier arbeid zich in feite beperkt tot boekhoudkundige hulp — meer of
minder uitgebreid — waarbij de meesten in hoofdzaak als belasting­consulent
optreden, noemen zich accountant.
Velen daarvan zijn ongeorganiseerd gebleven, honderden anderen
hebben nieuwe verenigingen opgericht. Behalve het N.I.v.A. en de
V.A.G.A. en ongerekend de verenigingen van specifieke ambtenaren-accountants,
telt Nederland op het ogenblik nog 10 andere verenigingen
met „accountant" in de naam. Daarvan zijn er slechts twee die, de één
reeds lange tijd, de ander sedert enige jaren, op een serieuze basis exa­mens
afnemen, zij het dat die basis lager ligt dan die van het N.I.v.A.
Tezamen hebben deze twee verenigingen nog geen 100 geëxamineerde
leden. De overigen, tezamen met de leden van de andere verenigingen,
tellen tot boven de 1.000. Men mag met stelHgheid aannemen, dat er —
niet georganiseerd — daarnaast — misschien moet men zeggen daar­onder
— nog eens ver boven de 1.000 personen beroepsbezigheden onder
de titel accountant verrichten. Dat betekent, dat op elke accountant die
naar onze maatstaven aanspraak op die titel mag maken met twee anderen
moet worden gerekend die aan die maatstaven niet voldoen. Vandaar
de verzuchting: het zijn niet alle accountants die dikke tassen dragen.
Voorwaar een chaotische toestand!
Het N.I.v.A. heeft van meet af aan ingezien dat — hoezeer op zich­zelf
te betreuren — met de vrijheid van het gebruik van de titel accoun­tant,
zelfs ook voor degenen die nauwelijks op enige theoretische voor­bereiding
kunnen wijzen, toch in redelijkheid een recht is ontstaan, dat
moeilijk zonder schade te veroorzaken weer kan worden afgenomen.
Daarom zijn de verschillende pogingen van het Instituut om tot een
wettelijke regehng te geraken steeds uitgegaan van de gedachte, dat men
zich moest beperken tot het brengen van een onderscheidend kenmerk
aan hen die daarvoor op grond van bekwaamheid en reputatie in aan­merking
komen; zij waren dan aan te duiden met een afzonderlijke titel,
laatstelijk gedacht als registeraccountant. De titel accountant zou dan
blijvend gemeengoed zijn, zoals trouwens in de twee grote landen voor
het accountantsberoep, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten,
practisch reeds eerder is aanvaard.
60
Het geheel in die geest door de Ministeriële Commissie 1928 onder
voorzitterschap van Mr H. Bijleveld, opgestelde wetsontwerp, bracht
het onder oud-Minister Steenberghe tot een behandehng in de Tweede
Kamer en wel in de zittingsperiode 1939/1940. Helaas bleef het onafge-handeld,
doordat ons land in Mei van het jaar 1940 in oorlog geraakte.
Vermeldenswaard ,,voor het nageslacht" is nog, dat tijdens de periode
van de bezetting voor de accountants in Nederland een ontwerp wette­lijke
regeling onder auspiciën van de bezetter heeft gedreigd, een soort­gelijke
bedreiging als in België en Frankrijk is uitgevoerd. Het gevaar
werd in ons land afgewend; Dr Hirschfeld, de toen fungerende leider
van Economische Zaken, met wie een afgevaardigde van het N.I.v.A.-
Bestuur daarover contact had opgenomen, zegde toe, dat het hem voor­gelegde
ontwerp „in de lade" zou blijven: een wettelijke regehng voor
het accountantsberoep moest in die tijd als „niet urgent" worden aan­gemerkt.
In 1947 heeft het N.I.v.A. op een desbetreffend verzoek van Econo­mische
Zaken, een hernieuwde studie van de materie door een commissie
ter hand doen nemen. Dit heeft geleid tot een uitvoerig rapport, in 1953
uitgebracht, dat zich in de hoofdlijnen aansluit bij het Wetsontwerp 1939.
Daarop is in 1954 door de Staatssecretaris van Economische Zaken een
nieuwe regeringscommissie in het leven geroepen om te adviseren om­trent
de vragen of een wettelijke regeling gewenst is, en zo ja welke
inhoud aan zodanige regeling ware te geven.
Deze commissie staat onder leiding van Prof. Mr W. C. L. van der
Grinten. Het N.I.v.A. is daarin vertegenwoordigd. Het Instituut en het
beroep wachten met grote belangstelling en — ik mag wel zeggen —
met enige spanning op het resultaat van haar arbeid. Aangezien een
wettelijke regehng voor degenen die het hoogste niveau in het betrokken
beroep representeren niet zonder offers tot stand kan worden gebracht,
staat voor het hd van het Instituut uiteraard een en ander op het spel.
Tijdens de lange periode immers, dat de pogingen tot een wettelijke
regehng niet tot een resultaat hebben geleid, is de positie van het N.I.v.A.
zodanig geworden dat zijn lidmaatschap welhaast voldoende kenmerk
voor hun keuzebepaling voor de gebruikers van de diensten van accoun­tants
is geworden. Nochtans erkent het Instituut — blijkens zijn recente
uitspraken — de behoefte aan sanering en zal het om die reden mede­werken
aan een van overheidswege te stellen regeling, mits deze het
verkregen niveau niet schaadt maar verdere groei bevordert. Dat is niet
61
slechts van belang voor de leden, doch ook, naar ik meen zelfs in de
eerste plaats, voor het Nederlandse bedrijfsleven — nationaal en inter­nationaal
— en voor de overheidsdiensten, waarbij accountants zijn be­trokken.
Ik kom nu tot de functie van de accountant in ons economisch bestel.
Wat is zijn eigenlijke arbeid, wat is als kenmerkend voor het beroep te
beschouwen ?
In de periode van de oprichting van het Instituut waren het in hoofd­zaak
zijn boekhoudkundige kennis en zijn vaardigheid in het hanteren
daarvan, die de accountant naar voren brachten. Reeds spoedig trad
echter de functie van controleur van financiële verantwoordingen in het
bijzonder op de voorgrond; al in het jaar van de oprichting werd in een
dissertatie van een jurist. Mr C. de Roon Swaan, over „Het toezicht
op de Naamloze Vennootschap", gewezen op de beschikbaarheid van
accountants om commissarissen in hun toezicht op de administratie bij
te staan, mede onder referte aan de bepalingen van de Engelse Companies
Act.
De verwijzing naar de Naamloze Vennootschap was niet zonder grond;
van 1890 tot 1900 was het aantal N.V.'s in ons land verviervoudigd en
daarmede op omstreeks 4000 gekomen. Vele van die vennootschappen
deden voor de gehele of gedeeltelijke financiering van hun zaken een be­roep
op het beleggend pubhek en zo ontstond geleidelijk aan de figuur, die
op het ogenbhk kenmerkend is voor de structuur van ons bedrijfsleven: de
ondernemer die zaken doet, een bedrijf voert, met het geld van anderen,
veelal voor hem naamloze aandeelhouders, aan wie hij periodiek rekening
en verantwoording van zijn beheer moet doen.
De aldus ontstane afstand tussen beheer en eigendom accentueerde de
behoefte aan controle van de verantwoording van dat beheer door dege­nen,
die als regel met het toezicht daarop zijn belast, de commissarissen. Het
behoeft thans wel geen betoog meer, dat bij de groeiende omvang en in­gewikkelde
verhoudingen van vele ondernemingen een feitelijke verifi­catie
van de balans en winst- en verhesrekening voor commissarissen
practisch onmogelijk is, niet slechts door gebrek aan tijd. Door deze
ontwikkeling is de taak van de accountant als onafhankelijk controleur, in
het bijzonder van de jaarrekening, uitgegroeid tot het meest essentiële
element van zijn functie, hetwelk zijn specifieke plaats in het maat­schappelijk
verkeer bepaalt. De betekenis daarvan springt in het oog als
men bedenkt, dat het aantal N.V.'s, dat Nederland op dit ogenbhk telt,
62
boven de 20.000 is te stellen. Natuurlijk zijn daaronder nog vele besloten
vennootschappen, die niet van de pubheke kapitaalmarkt gebruik
maken, doch daar staat tegenover dat ook vele besloten vennootschappen,
zij het onderhands, geld van derden hebben aangetrokken, te wier be­hoeve
controle wenselijk is.
De leer der controle heeft een jarenlange ontwikkehng moeten door­maken,
voordat het ook aan de accountants zelve geheel duidelijk was
vanuit welk beginsel de controlefunctie moet worden gezien ter bepahng
van de omvang van de te verrichten arbeid. Het is de bijzondere ver­dienste
van Prof. Limperg geweest, dat daarvoor een duidelijke grond­slag
is verkregen in de door hem ontwikkelde leer van het gewekte ver­trouwen.
In korte woorden houdt deze in dat de arbeid van de accoun­tant
wordt bepaald door het vertrouwen dat belanghebbenden redelijker­wijze
mogen stellen in zijn verklaring. De hier bedoelde functie stempelt
de accountant op zijn terrein tot wat wij in vakkringen noemen de
vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer.
De controlefunctie van de accountant heeft, naast de opkomst van de
naamloze vennootschap als vorm van bedrijfsuitoefening, nog een andere
sterke stimulans gehad, n.l. die van de belastingheffing door de Overheid
op basis van de winsten en/of de winstuitkeringen. Zowel het belang van
de belastingphchtige als dat van de Overheid brengt met zich dat de
resultaten zo juist mogelijk worden berekend. Deze invloed begon in
bijzondere mate bij de heffing van de oorlogswinstbelasting als gevolg
van de eerste wereldoorlog. De Overheid zelve trok accountants aan om de
aangiften te controleren; in 1916 was reeds bij Koninklijk Besluit een
vaste accountantsdienst ten behoeve van de belastingen ingesteld, welke
dienst geleidelijk verschillende bureaux in het land vestigde. Zelfs werd een
eigen examen ingesteld voor rijksaccountant, inmiddels sedert geruime
tijd met het N.I.v.A.-examen gecoördineerd.
Voor de accountant was in zijn controlerende functie deskundigheid
op belastinggebied onmisbaar. Daardoor kon hij mede voorzien in de bij
belastingphchtigen in snel tempo gestegen behoefte aan adviezen op dit
terrein. Nog heden oefent een groot deel van de zelfstandig gevestigde
accountants een belastingpractijk uit, al beperkt een belangrijk aantal
hunner zich daarbij uit principiële overwegingen tot die ondernemingen
waarbij zij ook als controleur optreden.
Naast zijn controle- en belastingwerkzaamheden hebben zijn admini­stratieve
deskundigheid de accountant steeds ook arbeid gegeven als
NEDERLANDS INSTITUU. ^^
• van
REBISTERACCOUNTAKT^
BIBLIOTHEEK
adviseur voor de inrichting van administraties. Door de zich in snel tempo
ontwikkelende technische hulpmiddelen heeft echter menig accountant
te dien opzichte terrein moeten afstaan aan de afzonderlijke organisatie-en
efficiencybureaux, die met hun speciahstische kennis het bedrijfsleven
ten dienste staan. Het is naar mijn mening van belang — mede met het
oog op zijn controlefunctie — dat de accountant zijn algemene deskun­digheid
op het gebied van de administratieve organisatie op het juiste
niveau handhaaft, zij het welhcht door interne speciahsatie in eigen kring.
Naast de door mij reeds genoemde functies heeft de accountant, in
stijgende mate, een adviserende taak gekregen op het gebied van de
bedrijfs-economische vraagstukken in het algemeen, als daar zijn de
financiering, de kostprijscalculatie, de prijsstelhng, de budgetering, fusie-en
liquidatieproblemen. De ontwikkeling van de leer der bedrijfseconomie
als deelgebied van de wetenschap der algemene economie, begon in ons
land vrij kort na het begin van deze eeuw; het academisch onderwijs
daarin ving aan in 1909 met het hd van ons Instituut, wijlen Prof. J. G.
Ch. Volmer als hoogleraar in de wat men toen nog noemde bedrijfsleer
aan de Technische Hogeschool te Delft.
Door die ontwikkeling, waaraan Limperg en Nico Polak veel hebben
bijgedragen, de een als Hoogleraar van de Universiteit van Amsterdam,
de ander als Hoogleraar van de Economische Hogeschool te Rotterdam,
is de grondslag voor de wetenschappelijke vorming van de accountant
verkregen.
De verschillende functies, die de openbare accountant ten behoeve
van de leiding van de bedrijven uitoefent als daar zijn die van controleur
op het door de leiding gedelegeerde beheer, belastingdeskundige, bewaker
van de efficiency, organisator van de administratie in al haar geledingen,
worden bij de grote ondernemingen in een toenemend aantal gevallen,
althans gedeeltehjk, door een in dienstverhouding tot de onderneming
staand intern accountant of bedrijfsaccountant vervuld. Door de omvang
en gecompliceerdheid is het in die gevallen doelmatig geworden die
functies geheel of gedeeltelijk door een eigen staffunctionaris te doen
waarnemen. Uiteraard zal — door de dienstverhouding ten opzichte
van de leiding — de in de controlefunctie afgegeven verklaring van een
dergelijke staffunctionaris omtrent de rekening en verantwoording van
de leiding niet tegenover derden kunnen gelden, zodat zij niet voor
publicatie kan worden gebruikt.
De veelheid van de problemen, die de aandacht van de accountant
64
moeten hebben en de snelle ontwikkehng die zich voltrekt op verschiUende
terreinen, waarop hij zich beweegt, hebben reeds vroeg de vraag naar de
wensehjkheid van speciahsatie opgeworpen. Ik deel de daartegen aange­voerde
bezwaren, doch meen toch dat er aanleiding bestaat dit vraagstuk
niet als afgedaan te beschouwen. Het houdt mede verband met het pro­bleem
van de begrenzingen van de eigen functie en met dat van de aan­raking
met andere beroepen. In het bijzonder aan dit laatste punt wordt
door een commissie in Instituutsverband aandacht geschonken.
Bij het optreden van de accountant, in het bijzonder in de contro­lerende
maar toch ook in de adviserende functie, is als eerste eis te steUen,
dat hij onafhankelijk is. Vandaar dat het Instituut daartoe stringente
regelen heeft gesteld, als gevolg waarvan in 1947 o.a. van kracht is ge­worden
het verbod van de uitoefening van het openbare beroep in dienst­verband,
behoudens in dienst van een andere beroepsbeoefenaar. Daar­door
is de uitoefening van de practijk door een rechtspersoon, b.v. een
naamloze vennootschap, onmogelijk geworden, een vorm die zich overi­gens
in ons land, in tegenstelhng tot b.v. Duitsland, weinig voordeed.
Wij sloten ons aldus geheel aan bij het gebruik in het Verenigd Koninkrijk
en in de Verenigde Staten.
In het voorgaande heb ik erop gewezen, dat hetgeen zich op het ge­bied
van het accountantsberoep heeft ontwikkeld, niet werd gesteund
door enige regeling of enig voorschrift van de Overheid of van andere
zijde. Dat had zowel betrekking op het onbeschermd blijven van titel en
beroep, alsook op het ontbreken van enige verphchte controle van pu­blieke
verantwoordingen.
Het Wetboek van Koophandel geeft wel het recht aan aandeelhouders
of commissarissen tot het opdragen van een boekenonderzoek, maar het
schrijft zulks niet voor, zoals b.v. in Engeland en in Duitsland het geval
is. Ook voor het verkrijgen van een officiële notering aan een effectenbeurs
in ons land is geen accountantscontrole vereist, zoals b.v. in de Ver­enigde
Staten.
Het beroep heeft dus zelf de weg tot zijn opdrachtgevers moeten vinden
en is daarmede vrijwel geheel op de vrijwillige aanvaarding van de con­trole
door de opdrachtgevers aangewezen geweest.
Eerst onlangs is bij de wet accountanscontróle voor bepaalde verant­woordingen
verplicht gesteld en wel voor die van de pensioen- en spaar­fondsen;
gezien de grote belangen daarbij van honderdduizenden werk­nemers.
Het gaat hier — volgens eenVelwillendVan'de zijde van de ver-
68
zekeringskamer verstrekte opgave — in totaal om ongeveer 2.200 fondsen.
Men kan de vraag stellen en de Voorzitter heeft het in zijn inleidend
woord reeds gedaan, of het tot nu toe ontbreken van enige beschermende
bepaling, als waarop ik doelde, een nadeel is geweest voor de ontwikke­hng
van het beroep. Ik ben sterk geneigd daaraan te twijfelen.
De arbeid van de accountant toch is nu vrijwel uitsluitend op basis
van vrijwilligheid, althans om redenen van doelmatigheid aanvaard.
Hetgeen op deze basis voor het beroep is bereikt, is van veel groter waarde
te achten dan hetgeen verkregen zou zijn indien de arbeid min of meer
was opgedwongen geweest.
In een onlangs onder auspiciën van de vier grote werkgeversbonden in
Nederland onder de titel „Het Jaarverslag" verspreid geschrift, is de aan-bevehng
opgenomen tot het doen controleren van de jaarrekening van
naamloze vennootschappen door een openbaar accountant en tot het
pubhceren van diens verklaring in het jaarverslag. Ik ben geneigd aan
deze aanbeveling voor de appreciatie van het beroep meer waarde te
hechten dan een bij de wet opgelegde contróleplicht daaraan zou hebben
kunnen geven. Gegevens omtrent de mate waarin bij N.V.'s reeds van de
diensten van openbare accountants voor de controle van de jaarrekening
wordt gebruik gemaakt, staan niet ten dienste.
Een kleine steekproef, enige tijd geleden op het Bureau van het Insti­tuut
voor het jaar 1951 gemaakt, wees uit dat van 559 N.V.'s welker aan­delen
ter beurze van Amsterdam zijn genoteerd, 315 N.V.'s door een open­baar
accountant werden gecontroleerd, dat is iets meer dan de helft.
Daarvan kwam — dat zal mijn collega's interesseren — 93 % op rekening
van N.I.v.A.- en V.A.G.A.-leden tezamen. Aan de uitkomst van een
dergelijke steekproef mag uiteraard niet een te grote waarde worden
toegekend, doch een zekere aanwijzing geeft zij ongetwijfeld en die is
naar mijn mening voor de accountants niet ongunstig.
Hieruit en uit de genoemde aanbeveling blijkt duidelijk, dat — ook
zonder bescherming — het beroep aanzien en vertrouwen heeft ver­worven.
Ook zonder dat in het algemeen een contrólephcht wordt ingesteld, zal
naar mijn overtuiging de contrólebehoefte blijven toenemen door de ont­wikkeling
die het bedrijfsleven en de overheidsbemoeienis daarmede ver­tonen.
De accountants zullen goed doen zich op deze natuurhjke stijging
van de behoefte in te stellen.
Uit hetgeen ik naar voren heb gebracht, zult U hebben kunnen op-
66
maken, dat ik de vooruitzichten van het beroep gunstig beoordeel. Ik
durf daarbij voor onze verhoudingen niet zover te gaan als, niet lang ge­leden,
een van de voormannen van ons beroep in de Verenigde Staten
(de huidige Voorzitter van het American Institute of Accountants), toen
hij in een toespraak over de toekomst van de accountant uitriep:
„He will be the custodian of what may well become known as the age
of accounting, in the rest of this century."
Maar in dat grote land zijn — tegenover aan het begin van deze eeuw
nauwelijks 250 — op dit ogenbhk ook meer dan 50.000 certified public
accountants, terwijl nog een aanzienlijke toeneming voor de naaste toe­komst
op grond van de grote behoefte wordt verwacht.
In dit verband is het van belang te vermelden, dat het totaal van de
gequalificeerde accountants in de landen van het Verenigd Koninkrijk,
de bakermat van het beroep, becijferd wordt op 35 tot 40 duizend. Ook
al zijn de gestelde eisen niet precies vergelijkbaar, met accountants die op
enige quahficatie aanspraak mogen maken zijn wij in Nederland toch
zeker nog beneden de 1.500.
Velen Uwer hebben er hedenmorgen van horen getuigen, dat de arbeid
van het N.I.v.A. in het buitenland grote waardering heeft gevonden; het
Instituut heeft reeds vroeg grote zorg besteed aan het contact met de
buitenlandse zusterverenigingen. Zo is op zijn initiatiefin 1926 een inter­nationaal
congres in Amsterdam gehouden waarvan wijlen E. van Dien
de bezielende leider is geweest. Daaraan namen uit het buitenland 125
accountants met hun dames deel, vertegenwoordigende organisaties uit
17 landen. Nadien zijn, telkens met een tussenpoos van enkele jaren,
soortgelijke congressen in andere landen georganiseerd, het eerste na de
tweede wereldoorlog in 1952 in Londen. Het werd een groot succes en
getuigde van de grote toename van de betekenis van het beroep. Hogelijk
vereerd mag het Instituut zich gevoelen door de algemene aanvaarding
van zijn uitnodiging om het volgende, het zevende internationale accoun­tantscongres,
wederom in Nederland te houden. Wat de buitenlandse
deelneming betreft kunnen wij dan naar schatting rekenen op bijna
1.000 buitenlandse accountants met hun dames, vertegenwoordigende
organisaties uit vermoedehjk 35 landen. Met dankbaarheid zij vermeld,
dat voor dit congres volledige samenwerking met de V.A.G.A. is ver­kregen.
De internationale contacten van het beroep in Nederland zijn in de
67
na-oorlogse jaren sterk toegenomen, mede door de internationale con­tacten
van het bedrijfsleven. Voor ons land is dit vruchtbaar, niet in het
minst wegens de bezinning op eigen opvattingen die eruit voortkomt.
Van een uniformiteit op het gebied van de voornaamste met de balans
en de resultatenrekening samenhangende problemen kan internationaal
niet worden gesproken. Evenmin is dit helaas nog het geval voor wat be­treft
de accountantscontrole, zowel in de opvattingen omtrent de nood­zakelijke
basis voor een oordeel, alsook omtrent de bewoordingen en de
betekenis van de verklaring die het oordeel inhoudt. Door de collegiale
contacten is de mogelijkheid tot het gesprek hierover gegeven. Het is
gebleken, dat de Nederlandse accountantsstand daarin een bijdrage van
betekenis kan leveren.
Hoewel dus het Instituut de relaties met de zusterverenigingen in het
buitenland op hoge prijs stelt, is het tot zijn spijt niet kunnen medegaan —
evenmin als de verenigingen in de Engels sprekende landen — met de
enkele jaren geleden op initiatief van Franse zijde tot stand gekomen
federatie van een aantal Europese verenigingen, genaamd ,,Union
Européenne des Experts Comptables, Economiques et Financiers". Naar
de mening van het Instituut, welke o.a. door de Engelse collega's wordt
gedeeld, ontbreekt vooralsnog de voor een dergelijk samengaan nood­zakelijke,
gemeenschappelijke basis.
Ten aanzien van de verhouding van ons beroep tot andere vrije be­roepen
in Nederland die een duidelijk aanrakingsvlak met het onze
hebben, t.w. de advocaten, de notarissen en de actuarissen, kan worden
geconstateerd, dat in de practijkbeoefening een wederzijdse waardering
bestaat die in vele gevallen tot vruchtbare samenwerking leidt. Gelukkig
mag worden vastgesteld dat in het algemeen over en weer het arbeidster-rein
wordt gerespecteerd.
In de laatste decennia zijn er twee afzonderlijke beroepen ontstaan,
welke een deelgebied bestrijken van wat — althans gedeeltehjk — tot het
terrein van de openbare accountant wordt gerekend, n.l. dat van de be­lastingconsulent
en dat van de organisatiedeskundige. Vooral t.a.v. de
laatstgenoemde bestond lange tijd in accountantskringen enige reserve,
hoewel gelukkig van wrijvingen van enige betekenis niet is gebleken.
Vastgesteld kan worden, dat zich geleidelijk een goede coördinatie ont­wikkelt,
die ongetwijfeld aan de gezamenlijk te leveren arbeid ten goede
komt. Overigens zal in het bijzonder op het gebied van de administratieve
organisatie, zoals ik reeds eerder heb gezegd, de accountant de nodige
68
inspanning moeten geven om zijn algemene deskundigheid gelijke tred
te doen houden met de technische vooruitgang op dat gebied.
Ik kom thans tot het slot van mijn overzicht.
Stilstaande bij deze mijlpaal in de geschiedenis, beide van het beroep
en van het Nederlands Instituut van Accountants, mag met grote dank­baarheid
worden geconstateerd, dat particuher initiatief erin is geslaagd
iets op te bouwen en in stand te houden dat bewondering afdwingt:
Een op hoog intellectueel niveau gebrachte opleiding die als verbonden
aan een beroepsorganisatie wel als een unicum mag worden beschouwd;
Vele honderden voor hun taak berekende accountants, die ten dienste
van onze gemeenschap staan;
Een hechte organisatie met beroepsregelen die een gezonde stand waar­borgen.
Het Instituut mag zich terecht hierover verheugen, ook al moeten wij
als leden ons ervan bewust blijven dat er fouten en tekortkomingen zijn,
zodat voortdurende zelfcritiek en nuchtere bezinning nodig zijn.
Tenslotte de vraag of dit alles alleen door eigen kunnen tot stand is
gekomen. Ik meen hierop — met stelhgheid — ontkennend te moeten
antwoorden. Immers dit beroep dat zijn maatschappelijke functie in het
bijzonder vervult door het geven van een onafhankelijk oordeel, zou
nimmer tot die ontplooiing zijn gekomen, indien wij niet woonden in een
land, waar gewetensvrijheid heerst en vrije meningsuiting gewaarborgd is.
De samenleving in ons democratisch geregeerd land heeft aldus de on­misbare
voorwaarde voor de ontwikkehng van dit beroep geschapen. Een
groei tot het niveau dat hier is bereikt, was slechts mogelijk doordat in
Nederland aan de integriteit van Overheid en ambtenarencorps niet be­hoeft
te worden getwijfeld, doordat de onkreukbaarheid van de rechter­lijke
macht vaststaat en ten slotte ook en in belangrijke mate, doordat de
leiding van het bedrijfsleven in ons land in het algemeen op een hoog
peil staat en op gezonde beginselen is gebaseerd.
Een van de grote mannen uit het Nederlandse bedrijfsleven. Dr F. H.
Fentener van Vhssingen, heeft ter gelegenheid van ons 40-jarig jubileum
het volgende geschreven:
„Het N.I.v.A. heeft gedurende zijn bestaan zeker niet weinig bijge­dragen
tot de uitstekende reputatie, welke het Nederlandsche bedrijfs­leven
op het gebied van soliditeit en betrouwbaarheid alom geniet."
Ik zou het bij deze gelegenheid zo willen zeggen: het niveau van de
69
NEDERLANDS INSTITUU.
IBH»- vsn
leiding van het Nederlandse bedrijfsleven heeft zeer veel bijgedragen tot
het ontstaan van een gezonde, goed gekwahficeerde accountantsstand,
ja, is daarvoor welUcht mede beslissend geweest.
Moge dan dit beroep ook in de toekomst door het goede gebruik van
kennis en verworven inzicht, in toenemende mate bijdragen tot de wel­vaart
van ons volk, mede indachtig aan de op een oud bijbelwoord ge-inspireerde
opdracht:
Waarheid en Recht, die tot vrede leiden, handhaaft in Uwe poorten.
70
BIBLIOTHEEK VRIJE UNIVERSITEIT
3 0000 00035 5655
f*>4P-a