146 INLEimNG TOT DE STAATHVISHOVDKUNDE.
de rechtsbetrekkingen tusschen bizondere personen, doch moeten
ook op het publiek recht wijzen, dat de rechtsverhoudingen
regelt tusschen publieke lichamen onderling of tusschen deze
en de bizondere personen. Het publiek recht en de staatkunde
vormen — de staatswetenschap. Het verband tusschen
deze en de staathuishoudkunde ligt genoegzaam voor de
hand. De laatste verschaft aan de staatkunde een doel,
en de staatkunde streeft naar de verwezenlijking daarvan
in overeenstemming met andere doeleinden. De grondwetten,
de hoogste uiting van publiek recht, moeten met de
economische toestanden in overeenstemming zijn, en dat
kan alleen door de staathuishoudkunde bewerkstelligd worden.
De gebreken onzer amerikaansche constituties ten opzichte
van belasting, faillissement, huwelijk en echtscheiding — de
beide laatste omvatten de gewichtigste soorten van economische
betrekkingen — zijn het gevolg er van, dat zij geen tred
hielden met de economische veranderingen; en juist in de
moeielijkheid, dit nauwkeurig te doen, ligt het meest
ernstige gevaar van geschreven grondwetten. Dat is de oorzaak
van de zwakheid onzer bondsconstitutie. Het economisch leven
verandert aanhoudend, doch onze grondwet, die feiteHjk
onveranderlijk is, ,kan niet met de industrieele toestanden in
overeenstemming gehouden worden. ''•)
Het internationale recht, dat de betrekkingen regelt tusschen
zelfstandige volken, is eene afdeeling van het recht,
die doorloopend in economisch gewicht toeneemt. De economische
betrekkingen beginnen met eene werkelijk verbazingwekkende
mate van snelheid internationaal te worden.
De concurrentie wordt het eveneens, en wereldmarkten vormen
onze stapelplaatsen. De combinaties van arbeid en
kapitaal zijn ook reeds internationaal; de regeeringen zelve
sluiten internationale post- en telegraaf-unies. Zwitserland
heeft aan de andere staten officieel voorgesteld, om eene internationale
fabriekswetgeving te maken, ter bescherming van
1) Zie het uitstekende werk over Jurisprudence van T. E. Holland, ie ed.
hoofdstuk IX. Mijne definitie van publiek recht is iets ruimer dan de zijne.
