INLEIDING. 155
groot deel in zich van de nuttigheden, die jaarlijks in een land
worden voortgebracht. Zoo het brood algemeen buitenshuis
gebakken werd, zou de rijkdom van het land volgens de begrooting
toenemen.
Er bestaat dus geïsoleerde en sociale (huishoudelijke en voor
den ruil bestemde) voortbrenging van economische goederen,
welke uitdrukkingen alle voldoende werden verklaard op vroegere
plaatsen van dit werk. Ook kennen we thans individu-eele
en sociale voortbrenging in eene beteekenis, zooals zooeven
in dit hoofdstuk werd beschreven. Individueele voortbrenging
bestaat soms in sociale vernietiging van economische goederen.
De eigenaar eener loterij kan zaken produceeren voor hem van
hooge waarde, en rijkdom verwerven, terwijl zijne werkzaamheid
uit sociaal oogpunt allerverderfelijkst is. Hetzelfde kan men
zeggen van de klasse der bordeelhouders en van al die rampzalige
wezens, die de ondeugd dienen. Wij kennen ook nog
de gewone uitdrukkingen van productie op groote en op
kleine schaal^ welke door iedereen begrepen worden.
Overproductie eu onder-consumptie. Het doel der voortbrenging
is het verbruik; wordt er meer voortgebracht, dan
moet er ook meer verbruikt worden. Het vermogen tot verbruik
wordt bepaald door de koopkracht, en deze vormt de grens voor
de productie. Eene algemeene overproductie is iets ongekends,
want het is nog nooit voorgekomen, dat er van alle soorten van
economische goederen meer werd geproduceerd dan de menschen
werkelijk noodig hadden voor de bevrediging hunner redelijke
behoeften. Integendeel, er werd tot dat doel nog nooit genoeg
voortgebracht. Wel neemt de productie somtijds niet gelijkmatig
toe, en wordt voor bepaalde doeleinden een abnormaal
groote hoeveelheid arbeid en kapitaal besteed; doch zoolang
niet alle menschen goed gekleed, gehuisvest en gevoed zijn,
en voorzien van de stoffelijke hulpmiddelen voor hun liooger
leven, zooals boeken, schilderijen, muziekinstrumenten, kerkgebouwen,
enz., blijft het eene kennelijke ongerijmdheid, van
eene algemeene overproductie te spreken. Wanneer men echter
bijna overal moeite heeft, de voortgebrachte goederen kwijt te
