Voorraadbepaling en voorraadbeoordeling / door R.W. Starreveld

              Bedrijfsstudiegroep voor Magazijnbeheer I
Commissie 3
V O O R R A A D B E P A L I H &
e n
V O O R R A A D B E O O R D E E L I N &
ö.oor
R-W.Starreveld.
i?
Bedrijfsstudiegroep voor Magazijnbeheer I
Commissie 3
V O O R R A A D B E P i - L I N G
e n
V O O R R A A D BE O O R D E E L I I T G
door
R.W.Starreveld ^
In het onderstaande zullen wij trachten na te gaan, volgens welke
beginselen het bepalen en beoordeelen van den voorraad dient te
geschieden en op welke wijze deze beginselen het best toegepast
kunnen worden.
WAT VERSTAAN WIJ ONDER VOORRAAD?
Allereerst zij opgemerkt, dat men het begrip voorraad kan beper­ken
tot de in het bedrijf aanwezige grondstoffen, halffabrikaten
en eindproducten. Deze goederen zou men dan materieele voorraad
kunnen noemen» Daarnaast komen echter soms voorkoopen en voorver-koopen
voor. Verder kan het voorkomen, dat een deel van den mate-rieelen
voorraad geen eigendom van het bedrijf is, doch in con­signatie
is ontvangen;, terwijl anderzijds ook goederen aan derden
in consignatie gegeven en daardoor aan den materieelen voorraad
onttrokken kunnen zijn, De materieele voorraad, vermeerderd met
voorkoopen, goederen onderweg en aan derden in consignatie gege­ven
goederen en verminderid met voorverkoopen en in consignatie
ontvangen goederen, vormt den economischen voorraad. Over dezen
voorraad wordt prijsrisico geloopen.
Zoowel de kosten als het nut van den materieelen voorraad wijken
in verschillende opzichten van die van den economischen voorraad
af* In de navolgende beschouwingen zal daarom herhaaldelijk onder­scheid
tusschen techn* en econ. voorraad gemaakt moeten worden.
Duurzame productiemiddelen, zooals machines, gebouwen en inventa­ris,
worden geacht niet tot den voorraad te behooren. Hoewel som­mige
van deze goederen in de praktijk dikwijls "in voorraad" worden
gehouden, zooals b.v* de fusten van een bierbrouwerij, de cylin­ders
van een koolzuurfabriek, de meters van een electriciteits-maatschappij„
is het voor een principieele behandeling niet ge^-
wenscht deze goederen onder het begrip voorraad te rangschikken.
BEPALEN EN BEOORDEELEN VAN DEN VOORRAAD.
Het bepalen en beoordeelen van den voorraad dient te geschieden
overeenkomstig het economisch principe, m,a.w. zoodanig, dat een
zoo gunstig mogelijk bedrijfsresultaat wordt verkregen. Het gaat
er daarom om, vast te stellen in welke gevallen en in hoeverre
voorraadvorming in verband met de daaraan verbonden kosten eco­nomisch
verantwoord is.
MOTIEVEN VOOR VOORRAADVORMING.
Zeer in het algemeen kan men zeggen, dat voorraadvorming plaats
vindt, indien het niet mogelijk is of niet gewenscht is, aanschaf-
1380.
- 2 -
fing of productie zoodanig te regelen, dat hot good beschikbaar
komt op het moment, dat het noodig is voor verbruik of afleve­ring.
Hiervoor kunnen o.a. de volgende motieven zyn:
I. BEVORDERING VAIJ pEU. VERKOOg (resp. van de vlotte voorziening
in eigen behoeften)
a) Mogelük maken van directe levering.
Indien het verloop van de'Vraag resp, van de behoefte van
te voren volkomen bekend is, zou men theoretisch de aankoop,
resp. de productie zoodanig kunnen regelen, dat de benoodig-de
goederen precies op tijd aanwezig zijn. In de praktijk doen
zich echter de volgende moeilijkheden voor, die deze handel­wijze
in de meeste gevallen onmogelijk maken:
1. Bij tal van artikelen heeft de vraag een onregelmatig ver­loop,
dat van te voren niet of onvolledig bekend is. 1)
2. In de aanvoer resp. productie van de meeste artikelen
kunnen onverwachte storingen optreden.
Indien deze omstandigheden zich voordoen, zal men, indien
directe levering gewenscht is, tot materieele voorraadvor­ming
moeten overgaan, Doet men dat niet, of niet in voldoen­de
mate, dan gaat de teleurgestelde afnemer naar een anderen
leverancier, die wel bereid is voorraad te houden. Als klant
is een dergelijke afnemer in den regel voor den eersten le­verancier
verloren. Ook voor goederen benoodigd voor eigen
gebruik kan directe levering van groot belang zjjn, daar an­ders
vertraging in de uitvoering van het werk ontstaat of
andere schade geleden wordt.
b) Expositie en assortiment.
De voorraad kan nuttig of noodig zijn voor het opwekken van
behoeften en/of om den afnemer in de gelegenheid te stellen
sijn keuze zoo goed mogelijk te bepalen. 2)
II. KOSTENBESPARING
a) InkoQP en transport,van groote hoeveelheden.
Bij inkoop en transport van groote'hoe'veefEëden kunnen in den
regel gunstiger condities bedongen worden, dan bij inkoop en
transport van kleinere hoeveelheden. Inkoop en transport
van grootere hoeveelheden dan benoodigd voor directe behoef­ten
leidt noodzakelijkerwijs 'tot voorraadvorming. Voor zoover
de inkoop in het groot geschiedt met gebruikmaking van af-roepcontracten,
heeft wel economische, doch geen materieele
voorraadvorming plaats.
b) gerieproductie.
De productie van groote series is in den regel, in verband
met de kosten van voorbereiding en beëindiging, voordeeliger
dan de productie van kleine series. Productie van grootere
series dan benoodigd voor directe behoeften leidt tot mate­rieele
voorraadvorming. 3)
c) Geli,ikmatige bezetting van zoo klein mogeli^jke installatie.
Bjj seizoen-consumptie kan bij gelijkmatige bezetting van een
kleine installatie vaak voordeeliger gewerkt worden dan bij
productie alleen gedurende het seizoen met een grootere
installatie. 4) Dit leidt tot materieele voorraadvorming
gedurende het stille seizoen*
- 3 -
I I I . TECHNISCHE NOOBZAgELÏJlfflliJD
a) Goederen i n bewerking»
Practisch rangschikt men in deae goederen in den regel niet
onder voorraad. In enkele gevallen, zooals b.v. bij kaas en
wijn, waarbij de gewensohte eigenschappen door min of meer
langdurig bewaren wordt verkregen, ziet men de betreffende
goederen echter wel als voorraad. Deze materieele voorraad
is in verband met den benoodigden rijpingstijd technisch nood­zakelijk.
b) Seizeenproductie.
Indien de productie alleen gedurende oen bepaalde periode
kan geschieden, zal men tor voorziening in de behoeften bui­ten
het seizoen materieele voorraad moeten vormen, 5)
IV. BEÏNVLOEDING V M DE PRIJSVOaMIITG OP DE MABET
- ^ 1 — — I II • IMIU - W l — — — I M M I I I I • ^ • I I IW — W l •• II I I pi^lJftpMMHI • •••——HIT •• I - • • » - ! • • • I I M ^
Voor raad vorming kan nuttig en noodig zijn voor de beïnvloe­ding
van de prijsvorming van het in voorraad gehouden pro­duct.
6)
De economische voorraadvorming behoeft daarbij niet steeds
met materieele voorraadvorming gepaard te gaan.
V. UITBUITING VAN HET PEIJSVERLOOF
vm*m'w 1 •- —••• i..i—.»i.H..." ^ > . , . — 1 — i — M I i » . . i i . . A - - , III .1.
Hierbij moet men twee gevallen onderscheiden, t.w.:
a) speculatie, 7)
b) uitbuiting vaïi gunstige machtspositie, 8)
Alleen in het laatste geval kan voorraadvorraing, van alge­meen
economisch standpunt bezien, verantwoord zijn. Ook hier­bij
heeft men steeds materieele voorraadvorming.
VI. KOPPEN RESP. PRPDUCEEREN OM ANDERE REDENEN DAN BEHOEETE AAIT
* l II • ••ll»lll •• .••.••»lll ••••• |1 • • » l „I. M l . • • • L H — . 1 1 - • • . I I . . III. .11 M^ll,ll>i • > 1 I I W I I I l.l» • I I • ^ T , » -
HET BETREFFENDE ARTIKEL
•"V I I' •"• I ••• — • • f — * I' III I..I»»»...
De^e redenen kunnen b.v. zijn:
a) de niet benoodigde goederen maken deel -yiit van de partij,
die alleen in zijn geheel gekocht kan worden en waarin zich
bepaalde goederen bevinden,die men gaarne wil hebben. De
prijs voor de geheele partij kan dan zoodanig zijn, dat men
de niet benoodigde goederen op den koop toeneemt. Deze goe­deren
doet men dan bij een gunstige gelegenheid tegen een
special en prijs van de hand;
b) men wil een aangeboden partij uit de markt nemen om te voor­komen,
dat een concurrent deze partij koopt;
c) de omzetten loopen terug, doch men verwacht een spoedig her­stel.
In verband daarmee blijft men doorproduceeren, daar
b.v, het ontslag van geschoolde arbeiders voor het bedrijf
een groot nadeel zou beteekenen, daar men deze arbeiders
later waarschijnlijk niet ter^g krijgt.
Van hierboven opgesomde motieven zijn de onder I en II genoemde
het meest algemeen. Deze zullen daarom in de hieronder volgende
bespreking in de eerste plaats onze aandacht vragen. De ondes*
III genoemde zijn, indien wij de goeaeren in bewerking, die in het
algemeen niet als voorraad beschouwd worden, buiten beschouwing
laten, veel minder algemeen. De onder IV, V en VI genoemde zijn
Van te weinig algemeen belang, om een verdere bespreking in dit
~ 4 -
dit rapport te recJitvaardigen,
KOSTEK VAU VOORRAADVORMIUG.
Voorraadvorming brengt kosten mee. Deze kosten moeten tegen het
nut van voorraadvorming worden afgewogen. Het is daarom van groot
belang deze kosten te kennen. By de inrichting van de administra­tie
dient daarmede rekening gehouden te worden.
Een deel van deze kosten heeft een vrij constant karakter, d,w«z.
zij worden binnen zekere grenzen niet door vergrooting of verklei­ning
van den voorraad beïnvloed. Deze kosten zijn o,a,:
Huur resp. rente en afschrijving van magazijnen en opslag­ruimten,
Kosten van benoodigde technische inrichtingen,
Verlichting, verwarming en onderhoud der ruimten,
Beheer en admistratie.
Andere Zijn daarentegen proportioneole kosten, d,w,z. zij stijgen
en dalen met den omvang van den voorraad. Deze kosten zijn ca,:
Rente van het in den voorraad geïnvesteerde kapitaal,
Pr^srisico door mogelijkheid van daling van den marktprijs
ofwel tengevolge van wijzigingen in de mode, in de vervaar-digingstechniek
of in model of constructie van het betref­fende
artikel.
Bederfrisico,
Assurantie,
Onderhoud der opgeslagen goederen.
Van de laatste kosten is in het algemeen het prijsrisico het be­langrijkste.
Dit risico geldt echter alleen voor den economischen
voorraad. Vooral het prijsrisico, doch ook de rente maken in den
regel beperking van den voorraad tot een punt van wezenlijk bedrijfs­belang.
Daarbij komt nog, dat aan den omvang van den voorraad ze­kere
grenzen gesteld zijn door de in de betreffende onderneming
beschikbare ruimte en het beschikbare kapitaal. Deze begrenzin­gen
kunnen in sommige gevallen echter zoodanig zijn, dat zij tot
irrationeele beperking van den voorraad leiden. Hoewel met deze
beperkingen in de prakti.1k meer dan eens rekening gehouden moet
worden, zullen wij deze beperkingen in de verdere bespreking bui­ten
beschouwing laten, teneinde ons geheel op het vraagstuk van
de ratiqneele bevoorraading te kunnen concentreeren.
BEPERKING VAI^ DE KOSTEIT VAN VOORRAADVQRMING.
Het ligt voor de hand, dat men in het algemeen zal trachten de
kosten van voorraadvorming zooveel mogelijk te beperken. Men zal
daarbij echter zeer voorzichtig te werk moeten gaan, daar anders
het gevaar bestaat, dat zekere functies van den voorraad worden
geschaad en wel zoodanig, dat de daardoor ontstane nadeelen groo-ter
zijn, dan de besparing op de voorraadkosten. Wij zullen daarom
aan de hand van de in het voorafgaande gegeven opsomming van de
motieven van voorraadvorming nagaan, welke de mogelijke gevolgen
van voorraadbeperking zijn en welke rationeele beperkingen in het
algemeen in den voorraad kunnen worden aangebracht,
ad I a , Mogeli(ik maken van directe levering.
In sommige gevallen zal men de voorraadvorming kunnen afwentelen
op den leverancier van de betreffende goederen, Ditzal alleen dan
van voordeel zijn, indien de verhoudingen in het bedrijf van dien
leverancier zoodanig zijn, dat voor hem de kosten van voorraadvor—
- 5 -
ming lager zijn, zoodat de door hem te bedingen prijsverhooging de
te verkrygen besparing op voorraadkosten niet overtreft. Overigens
is deze afwenteling slechts mogelijk, voor zoover de voorraad van
den .leverancier op zoodanig korten afstand gelegen is, dat de door
den uiteindelyken afnemer gewenschte directe levering niet in ge­vaar
gebracht wordt. Ook kan de hulp van de afnemers ingeroepen
worden en wel door voor directe levering een hoogeren prijs vast te
stellen dan voor levering op langoren termijn. De afnemer kan n.l.
veelal zelf beter zijn toekomstige behoeften overzien, dan de le-veranoisx.
Deze methode van voorraadafwenteling lukt eohter vrij­wel
uitsluitend t.o.v. den producent-afnemer, daar de consument-afnem.
er in den regel niet geneigd is zich met de verzorging van
zijn toekomstige behoeften bezig te houden. Ook tegenover den pro­ducent'-
af nemer £al echter de doorvoering van dit systeem vaak door
de concurrentie worden bemoeilijkt, zoo niet worden verhinderd.
Ook voor de goederen, benoodigd voor eigen gebruik, zal men veel­al
iets dergelijks kunnen doen; eenerzijds zal men de voorraadvor­ming
somtijds kunnen afwentelen op een nabijgelegen leverancier,
anderzijds zal men door vooruitzien van eigen behoeften de voorraad­vorming
kunnen beperken.
ad I b. Expositie en assortjiment.
Het vormen van expositie- eh assortiment- voorraden kan vaak ge­heel
of gedeeltelijk worden voorkomen door andere en goedkoopere
middelen te gebruiken,, zaoals: monsters, foto^s, teekeningen
e.d. 9)
Verder zal het soms mogelijk zijn de vorming van den expositie- en
assortimentsvoorraad gedeeltelijk over te laten aan den leverancier
van de betreffende artikelen. Het is dan echter vooral t.o.v. con-siuneht-
afnemers noodzakelijk, dat de expositievoorraad van den le­verancier
ter zelfder plaatse wordt gehouden. Verder zal er een
groote mate van zekerheid moeten zijn, dat de leverancier niet zal
trachten door directe verkoop aan de uiteindelijke afnemers, den
tusschenliggenden handelaar uit te schakelen^ De betreffende han­delaar
zal dit risico plus het wellicht nadeelig psychologisch
effect van deze methode van voorraadafwenteling ten opzichte van
den afnemer moeten afwegen tegen de kosten van voorraadvorming en
op grond daarvan moeten beslissen in hoeverre hij deze methode ra­tioneel
kan toepassen.
Tenslotte kan men de assortimentsvooxi'aad vaak belangri^fe vermin­deren
door normalisatie, In Amerika heeft men in tal van bedrijven
door normalisatie en vermindering Van het aantal soorten de pro­ductiekosten
en de voorraadkosten sterk kunnen verlagen. Van dit
voordeel laat men de afnemers profiteeren door verlaging van de
verkoopprijzen. Dit komt dan weer aan dei? omzet ten goe4e-, zoodat
deze bedrijven ondanks het feit, dat zij sommige klanten moeten
teleurstellen, hun positie belangrijk hebben kunnen verbeteren.
Bij de bespreking in de commissie werd echter door sommige leden
betwijfeld of dit ook in ons land in dezelfde mate doorvoerbaar
zou zijn* Niettemin is de mogelijkheid in principe aanwezig. Er
dient echter uitdrukkelijk op gev/ezen te worden, dat de verminde­ring
van het aantal in voorraad gehouden soorten bij voorkeur moet
geschieden op grond van een weldoordacht normalisatieplan. Het
zonder meer niet meer in voorraad houden van artikelen, die min­der
dan een zeker aantal malen per jaar gevraagd worden is in het
algemeen niet aan te bevelen,daar het gevaar bestaat, dat de klan­ten
zich daardoor tot concurrenten zullen wenden, die wel bereid
'1
•v
!
:i
• r
j
!
i
r . •• • . ? :
•j :
1 .
! ^i
! •
f ;
j 1; •
'•':'•
:'
i ' .
I i ji
;
i i .; . ' -
i • . •
! i
!
! ;;.
ï ;' '
; 1 ' i
.
1 • •
1
zijr
ad
Hie
hO€
voc
u i1
var
i s
om
kle
t e i
ad
Hi€
te^
voc
te
dal
t e i
ad
Oól
k i l
voc
of
voc
ad
De
vei
mei
pre
va]
Mi
dpc
ge^
mil
ad
•De
kui
vai
brt
ad
aaï
In
om
doe
dei
Ve]
vai
a )
b)
c)
- 6 -
zijn de betreffende artikelen in voorraad te houden.
ad II. a. Inkoop en transport van groote hoeveelheden.
Hierbij moeten de voordeelen van inïEöop en transport van groote
hoeveelheden worden afgewogen tegen de kosten en risico's van
voorraadvorming, voor zoover die voorraadvorming het peil, dat
uit anderen hoofde noodzakelijk is^ te boven gaat. Vermindering
van den voorraad beneden het punt, dat op grond van dit afwegen
is gevonden, beteekent per saldo kosten-vermeerdering en is daar^
om niet rationeel. Wel kan men soms den materieelen voorraad ver­kleinen
door gebruikmaking van afroepcontracten en zoodoende kost­ten
besparen.
ad II b« Serieproductie.
Hierbij moeten de voordeelen van serieproductie worden afgewogen
tegen de kosten en risico's van voorraadvorming voor zoover die
voorraadvorming het peil, dat uit anderen hoofde noodzakelijk is,
te boven gaat. Vermindering van den voorraad beneden het punt,
dat op grond van dit afwegen is gevonden, beteekent per saldo kos-tenvermeordering
en is daarom niet rationeel.
ad II c« Gelijkmatige bezetting van zoo kloin mogelj^ike installatie.
Ook hier kan de rationeele voorraad bepaald worden door vergelij­king
van de besparing op de productiekosten eenerzijds en de extra
voorraadkosten anderzijds, Soffis zal het mogelijk zijn, de materieele
of economische voorraadvorming af te wentelen op de afnemers door
voor orders in het stille seizoen lagere prijzen vast te stellen.
ad III a. Goederen in bevjerking.
De hoeveelheid goederen in bewerking kan verkleind worden door
versnelling van het productieproces. Om vast te stellen hoever
men hiermee kan gaan, moet men de kosten van versnelling van het
productieproces vergelijken met de kosten en risico's, welke weg­vallen
door verkleining van de hoeveelheid goederen in bewerking.
Dit ziet men b.v. bij het drogen van hout. Dit kan versneld worden
door het gebruik van een z.g. droogkamer, waarin warme lucht toe-gevoerd
wordt. De voorraad droog hout kan daardoor belangrijk ver­minderd
worden.
ad III b. Seigoenproductie.
De vooï"raden, die hierdoor ontstaan, zal men in sommige gevallen
kunnen afwentelen op de afnemers. Dit hangt geheel af van den aard
van het betreffende artikel en de verhoudingen in de betreffende
branche,
ad IV<, Koopen resp. produceeren om andere redenen dan behoefte
aan het betreffende artikels
In"de meeste' gevallen zal men goed doen naar middelen te zoeken
om de aldus verkregen goederen zoo spoedig mogelijk van de hand te
doen, daar anders het gevaar van een chronische vergrooting van
den voorraad boven het zuiver rationeele peil ontstaat.
Verder zijn er nog enkele meer algemeene middelen ter beperking
van de relatieve grootte van den voorraad, t.w,:
a) Vergrooting van den omvang van het bedrijf.
b) Oprichten van nieuwe bedrijfsafdeelingen, die van denzelfden
voorraad kunnen profiteeren,
c) Onderbrengen van den voorraad in een afzonderlijk bedrijf, dat
in de behoeften van meerdere bedrijven kan voorzien.
tz\ .„
:^-..>-.r.ii-<- TTiii——p.(ü«.^-- • ^-• "-'-'-'^unfimÉWuii III nff'iiiiiimiii inniÉmiiif^TiiailMfftT i • -TTMTraTinjM^^
CD P iU £ i : o H- CD (D CD O) <15 g p o CD o (p o P p H; 4 CD p (O o g3 ro p B f D l ^ ^ O cü; tt> >—v^ v_-«^_^ v - ^ - J Ü f D H - f f i f a Q SH-CDCD
- 7 -
De kosten van den voorraad worden in al deze gevallen, voor zoo­ver
het voorraden betreft, welke gevormd zijn op grond van de mo­tieven
genoemd onder I a, b en c en II a en b, relatief kleiner,
omdat de omvang van de voorraden niet evenredig behoeft te stjjgen.
Tenslotte nog een opmerking betreffende het afwentelen van de voor­raadvorming
op leveranciers of afnemers. De mate, waarin dit op
rationeele wijze mogelijk is, wordt beheersoht door tal van econo­mische
wetten, waarop hier niet nader kan worden ingegaan. Op grond
van deze economische wetten toont prof. Lim.perg aan, dat de voor­raad
in iedere bedrijfskolom getrokken wordt naar de plaatsi
A) met de meeste aanwendingsmogelijkheden voor de betreffende goe­deren,
B) waar de voorraad de laagste waarde heeft,
C) waar de grootste zekerheid bestaat omtrent aard en omvang van
de behoefte,
D^ met de gunstigste verhouding tot de vertiiogensmarkt,
E) met de gunstigste proportionaliteit voor den voorraad.
RATIONEELE VOORRAADBEPALING.
Bij rationeele voorraadbepaling doen zioh o,a. de volgende vragen
voor,' die wij hieronder nader zullen bepalen:
1. Hoe groot is de toekomstige behoefte?
2, Wanneer moet de voorraad aangevuld worden?
5. Hoe groot moet de aanvulling zijn?
ad/1» Hoe groot is de toekomstige behoefte?
Het is van belang er' allereerst op te wijzen, dat het hier gaat
om toekomstige behoefte. Hier is dus vooruitzien noodig. Kennis
van het verleden is daarbij van groot belang. Deze kennis kan wor-de|
i geput uit een doelmatig ingerichte voorraadadministratie.
Daarnaast kan een statistiek van de aanvragen, welke niet uitge­voerd
werden, omdat het betreffende artikel niet voorradig was,
belangrijke diensten bewijzen. Het is echter niet juist de cijfers
van het afgeloopen jaar zonder meer als grondslag voor het volgen­de
jaar te nemen. Hierin zullen n.l. tal van correcties aange­bracht
moeten worden in verband met bekende of verwachte wijzi­gingen
in de omstandigheden. Zoo moet b^v, rekening gehouden wor-de|
i met den invloed van nieuwe of vervangende artikelen» prjjsver-anderingen,
concurrentie, reclame campagnes, verkoopacties, e,d^
Sommige veranderingen in den omzet van een bepaald artikel zi^n
reeds van te voren bekend. Andere komen min of meer onvoorzien.
Het is daarom van groot belang het verloop van den omzet resp.
het verbruik, meer nog dan het verloop van den voorraad op den
voet te volgen, Dit doende zal men iedere wijziging direct kunnen
constateeren en zoo goed mogelijk de toekomstige behoefte kunnen
ramen. Indien deze raming op systematische wijze geschiedt spreekt
men van budgetteeren. 10)
Een verkoop- resp, verbruiksbudgot, dat is opgemaakt in overleg
met de organen, die de verkoop verzorgen rcsp, het verbruik bepa­len
en dat bij optreden van gewijzigde omstandigheden in overleg
met deze organen wordt herzien, is voor rationeele voorraadbepa­ling
een belangrijke steun.Door een dergelijk budget verkrijgt men
bovendien, dat de verkoop- resp. verbruiksafdeelingen verplicht
zijn, zich een oordeel over de toekomstige behoeften te vormen en
daardoor - zij het zijdelings - actief deel te nemen aan de bepaling
van den benoodigden voorraad. Het werkelijke verbruik zal men ver­der
doorloopend aan het gebudgetteerde verbruik moeten toetsen,
1
1 In
a cle
V
a
1 gebr
i ad
^1 Bij
_2
r
: het
i de m
Hoe
l yk
- 8 -
teneinde na te gaan of de afwijkingen aanleiding geven tot wijziging
in de aanvankelijk vastgestelde voorraadnormon.
Bij de beoordeeling van de cijfers van het afgeloopen jaar zal men,
ter verkrijging van een zoo juist mogelijk inzicht o.a. op de vol­gende
punten moeten letten:
a) orderfrequentie,
b) ordergrootte,
c) welke afnemers resjj. gebruiksdoeleinden,
Hoe grooter de orderfrequenfcie en hoe grooter het aantal afnemers
resp. • gebruiksdoeleinden, des te grooter is de waarschijnlijkheid,
dat de betreffende behoefte in de toekomst zal blijven bestaan,
In verband met het onder c) genoemde verdient het aanbeveling in
de administratie eenige aanduidingen omtrent den afn'emer resp, het
gebruiksdoel op te nemen.
ad 2, Y/anneer moet de voorraad aangevuld worden?
Bij rationeel voorraadbeheer mag de voorraad van eenig artikel in
het algemeen niet dalen beneden het peil benoodigd op grond van
de motieven, genoemd onder I a. (Directe levering) en I b. (Expo­sitie-
en assortimentvoorraad). Indien met de aanvulling eenigen
tijd gemoeid is, zullen de goederen reeds eerder besteld moeten
worden, zoodat het punt, v/aarop tot bestelling zal moeten worden
overgegaan, hooger ligt dan het eigenlijke minimum. Het verschil
moet voldoende zijn, om de behoeften gedurende den aanvullingster­mijn
te dekken, In de praktijk noemt men in den regel de voorraad­grootte,
waarbij tot bestelling moet worden overgegaan, de minimum
voorraad, wat feitelijk niet geheel jiiist is,
In afwijking van het bovenstaande zal men reeds eerder tot aanvul­ling
van den voorraad overgaan:
a) bij seizoen consumptie: in het stille seizoen,
b) bij seizoen productie: tijdens het productie seizoen,
Hoe en wanneer dit zal geschieden, kan van ieder artikel afzonder­lijk
niet in het algemeen aangegeven worden. Dit hangt geheel af
van de overwegingen, die gelden bij de vaststelling van het gede­tailleerde
productie-programma,
ad 3> Hoe groot moet de aanvulling zün?
De grootte van dé'aanvulling wordt in het algemeen bepaald op grond
van de onder II genoemde overwegingen (Inkoop en transport in
groote hoeveelheden, serieproductie, gelijkmatige bezetting), ter­wijl
bij seizoenproductie de grootte van de aanvulling geheel afhan­kelijk
is van de overwegingen, die gelden bij de vaststelling van
het gedetailleerde productieprogamma. Er dient hier op gewezen te
worden, dat juist de bepaling van de grootte van de aanvulling
een uiterst belangrijk punt is. Door de aanvulling wordt de voor­raad
gevormd. Bij rationeel voorraadbeheer zal daarom in de eerste
plaats aandacht aan de vaststelling van de grootte der aanvulling­en
besteed moeten worden. Ook hier is voorkomen beter dan genezen,
RATIONEELE VOORRAADBEOORDEELING.
In tegenstelling met voorraadbepaling geschiedt voorraadbeoordee-ling
nadat de voorraad reeds gevormd is.
Het gevaar bestaat n,l,, dat de voorraadaanvullingen, welke heb­ben
plaats gevonden op het moment, waarop er toe werd besloten,
volkomen verantwoord schenen, doch, dat de omstandigheden intus-
- 9 -
1 •
schen veranderd zijn, of dat de raming zonder meer verkeerd is ge-blekei^.
Deze gevallen kunnen door periodieke voorraadbeoordeeling
veelal geheel of gedeeltelijk achterhaald worden. Het gaat daarbij
vrijwel uitsluitend om het constateeren en opruimen van surplussen.
Tekorten zullen, indien de voorraad van ieder artikel aangevuld
wordt, zoodra een zeker minimum bereikt is, niet voorkomen.-
Te groote voorraden kunnen in het algemeen verminderd worden:
1. door er voor te zorgen, dat voorraadvorming voorloopig
niet of in geringere mate wordt voortgezet, zoodat het surplus
geleidelijk verdwijnt,
2. door nieuwe verkoop- resp. verbruiksmogeljjkheden te benut­ten.
Bij een gering surplus zal men in den regel met het onder 1 genoem­de
kunnen volstaan. Bij grootere verschillen zal men, om rente en
andere kosten, verouderings- en prijsrisico te beperken tot versnel­de
opruiming moeten overgaan. Soms zal men daarbij kunnen volstaan
met een enkele aanwijzing aan de verkoopafdeeling, al of niet ge­paard
gaande met het toekennen van extra provisie.Veelal zal men
echter de goederen beneden den normalen prijs aaii moeten bieden om
ze snel op te ruimen. Hoe eerder men echter het surplus consta­teert,
hoe geringer in den regel de offers zijn, die men zich voor
het opruimen van het overschot zal moeten getroosten. Het is daar­om
van belang, dat de beoordeeling van den voorraad met korte tus-schenpoozen
geschiedt. De in vele zaken gebruikelijke methode van
beoordeeling van den voorraad eenmaal per jaar aan de hand van
den voor het samenstellen van de balans benoodigden inventaris
moet daarom in het algemeen als onvoldoende beschouwd worden. Zeer
veel restanten, die^ indien eerder bemerkt, nog goed verkoopbaar
zouden zijn, zal men dan vaak tegen lage prijzen moeten opruimen.
Het verdicht daarom voor de meeste zaken aanbeveling, de voorraad­beoordeeling
met veel kortere tusschenpoozen te doen plaats vin­den.
Daarbij kan men, om het werk zoo gelijk mogelijk te verdeelen,
de beoordeeling van den voorraad doen geschieden volgens een roos­ter,
waarbij lederen dag of iedere week een zekere groep artikelen
behandeld wordt.
Thans willen wij nog nagaan, aan de hand van welke gegevens de
voorraadbeoordeeling dient te geschieden.
Een overzicht van de hoeveelheden, die in voorraad zijn, dat b.v.
door inventarisatie is verkregen, biedt voor voorraadbeoordeeling
onvoldoende gegevens. Daarnaast heeft men een duidelijk overzicht
van de aanvulling en afleveringen noodig. Voor rationeele voor­raadbeoordeeling
is dus een goed ingerichte voorraadadministra­tie
noodzakelijk. Anderzijds zijn echter de gegevens van d3 voorraad­administratie
alleen eveneens onvoldoende. Ook omtrent den toe­stand,
waarin de goederen zich bevinden, dient men n.l. ingelicht
te zijn. Tevens zal men er zich b.v. van moeten overtuigen, of
steeds de oudste goederen hot eerst afgeleverd worden e.d.
Opname van den voorraad ter plaatse kan daarom in den regel niet
gemist wordend
Bij de beoordeeling van den voorraad zal men verder veel steun kun­nen
hebben aan een verkoop resp. verbruiksbudget. Hierin vindt men
n.l. een maatstaf voor de beoordeeling van den werkelijken verkoop
resp. het werkelijke verbruik. Blijkt dezie grooter of kleiner dan
werd verwacht, dan zal daarmee met de verdere bevoorrading reke-
- 10 -
ning gehouden moeten worden»
Tenslotte dient nog opgemerkt te worden, dat het voor rationecle
voorraadbeoordeeling noodig is, dat men de gegevens van ieder ar­tikel
afzonderlijk heeft. Totaalcijfers por groep zijn onvoldoende,
daar men ieder artikel afzonderlijk moet beoordeelen. In sommige
gevallen kunnen totaalcijfers per groep echter toch van belang zijn,
b.v. met het oog op berekeningen in verband met productie-capaci­teit,
magazijnruimte, geïnvesteerd kapitaal o.d. Daarnaast zal men
dan echter voor de voorraadbeoordeeling toch over gegevens betr,
ieder artikel afzonderlijk moeten beschikken.
CEMTRAAL MAGAZIJN EK DISTRIBUTIE MAGAZIJ¥EN.
II' ^ ' ^ • • ^ ^ ^ • * II • I I I l M ^ • • I I I M M I » t l I I II [IBII IP. IIMUI I • • • IW M l — M l . 1 , „ l i l— •—••Hl
De vraag in hoeverre de voorraad gecentraliseerd of gedecentrali­seerd
moet worden, hangt ten nauwste met het vraagstuk van de ra-tioneele
voorraadbepaling en voorraadbeoordeeling samen. De vraag
is n.l,, hoe wordt bij de kleinste kosten het grootst mogelijke
nut van den voorraad getrokken. Decentralisatie van den voorraad
brengt in den regel vermeerdering van kosten met zich mede, door­dat
ieder magazijn weer zijn eigen vaste kosten heeft. Toch kan
door decentralisatie van den voorraad soms op enkele posten be­zuinigd
worden. Zoo b.v. op de kosten van expeditie. Door n.l.
de goederen bij inkoop niet eerst naar het centraal magazijn in te
brengen, maar rechtstreeks naar de distributie magazijnen, of door
de goederen gecombineerd in groote hoeveelheden van het centraal
magaz^n naar de distributie magazijnen te brengen, kan men de
transportkosten soms belangrijk verminderen. 11)
Anderzijds verhoogt decentralisatie in den regel do niittige werking
van den voorraad; er kan sneller afgeleverd worden en er kan op
meezd-Qire plaatsen geëxposeerd worden; beide komen aan den verkoop
ten goede.
ENKELE 1\
) Prof.
- 11 -
ENKELE NADERE GEGEVENS EN OPMERKINGEN (zie verwijzingen in den voor­af
gaanden tekst)
1) Prof. Xiimperg onderscheidt hierbij;
Ie, Seizoenconsumptie, waarbij zoowel het tijdstip van de con­sumptie
als de omvang van de consumptie onzeker is» De
voorraad wordt daardoor opgedreven boven het peil, dat
zuiver op grond van de gemiddelde behoeften van vorige
jaren gerechtvaardigd zou zijn.
20, Andere onregelmatigheden,
In verband met Ie, maakt Prof. Limperg de volgende opmerkingen:
ONZEKERHEID VAN TIJDSTIP DER CONSUMPTIE:
Er zijn seizoenoonsumpties "Ca. waarvan deze onzekerheid niet bestaat
n,J. seizoenconsumpties, gebonden aan bepaalde kalenderdata, zooals
Kerstmis, Paschen en Nieuwjaar*
Ook kent men geizoenconsumpties, die oorspronkelijk ontstaan uit een
bepaalde weersgesteldheid, doch die later aan den kalender vergroeid
raken. Zoo begint tegenwoordig de groote schoonmaak, ^n diis ook de
seizoenconsumptie der daarbij benoodigde artikelen veelal op 1 Mei,
onverschillig of het sneeuwt of gloeiend warm is» Voor ons gaat het
natuurlijk om de seizoenconsumpties, die aan de weersgesteldheid zijn
gebonden, b.v, die van stroohoeden, brandstoffen en bier. Daarbij
bestaat eene groote onzekerheid inzake het tijdstip, waarop de behoef­te
zal optreden.
ONZEKERHEID INZAKE DEN OMVANG:
Tusschen deze onzekerheid, en die betreffende het tijdstip der con­sumptie
bestaat verband. Naarmate het tijdstip van den aanvang der
behoefte verder komt te liggen, zal n.l, de omvang der behoefte
kleiner zijn.. Hoe later b,v. het stroohoedenseizoen invalt, des te
minder zullen er worden gebruikt. Tevens werkt echter het weer
als een zelfstandigenfactor in op den omvang van het gebruik, n.l.
de intensiviteit van het weer: hoe warmer het is, hoe meer stroo­hoeden
zullen worden gedragen, onafhankelijk van het tijdstip, waar­op
die warmte begint.
« Bij 2e, onderscheidt Prof. Limperg:
a) onregelmatigheden in de vraag van den consument,
b) onregelmatigheden in de vraag van den producent-afnemer,
ad a) Onregelmatigheden in de vraag van den consument.
De algemeene porzaak voor de onregelmatigheden in de vraag
van den consument is gelegen in het feit, dat de consument
zijn behoeften bevredigd wil zien op het moment, dat deze bij
hem opkomen, terwijl hij niet bereid is zelf voorraad te vor­men.
Sommige behoeften doen zich regelmatig bij den consument
voor, en veroorzaken daardoor, niettegenstaande de mentali­teit
van den consument geen schok. Andere daarentegen komen
bij het individu schoksgewijs op, en daar die schokken niet
door eenig uitstel van consumptie of door voorraadvorming
van zijn kant worden getemperd, veroorzaken deze krachtige
rukken in den goederenstroom.
Dat sommi-ge behoeften zicijjischoksgewijs bij den constunent voor­doen,
is een gevolg hiervan, dat
de omstandigheden, waaruit de behoefte voortkomt niet
sijn voorzien, of
~ 12 -
de tusschenpoozen, waarmede de behoefte optreedt, Oïi-gelijk
zijn.
Voorbeelden hiervan vormen de behoeften, die voortsprui­ten
uit:
het sljjten van allerlei goederen (reparatie, onder»-
houd, en het vervangen b,v. van kleeding),
expansie der huishouding (door gezinsuitijreiding of
stijging van het inkomen; conji?.nctuur expansie valt
hier buiten),-
ziekten,
feesten,
calamiteiten (b.v. averij op schepen).
Al deze oorzaken veroorzaken schokken in de behoeften
van den consument, en daardoor rukken in de productie.
De rukken sijn krachtiger naarmate men te maken heeft met*
meer duurzame consumptiemiddelen,
meer gespecialiseerde behoeften,
meer luxUeuse behoeften»
Het minst sterk werken zij voor levensmiddelen.
Wanneer de schokken in de behoeften zich niet slechts voor
afzonderlijke individuen voordoen, maar voor de massa, werkt
het verschijnsel anders.
Zijn de schokken dan niet te voorzien, zooals b.v. die, wel­ke
een gevolg zijn van een natuurram,p, dan kan de producent
niet onmiddellijk in de groote behoefte voorzien, en eischt
de consument dit ook niet.
Zijn zij wel te Voorzien, b.v, die, v^elke worden veroorzaakt
door nationale feestdagen, dan eischt de consument dit wel,
maar |ieeft het verschijnsel het karakter van sei^oenconsump-tie*
ad b) Onxeigielmati^jaeden in de vraag van den producent-afnemer.
Bij de vraag van den producent-afnemer geven iji den'regel
niet subjectieve, doch rationeele overwegingen den dooïi-slag*
Hij ia daarom, indien dit voor hem van. voordeel is,
bereid zelf de voorraadvorming ter hand te nemen.
De oorzaken voor de onregelmatigheden zijn ook hieqp $
1) onvoorziene omstandigheden,
2) ongelijke tusschenpoozen in de behoefte, b,y»
reparatie,
vervanging,
onderhoud van duurzame productiemiddelen of onder"
deelen ervan,
expansie: de conjunctuurexpansie rekent Prof. Limperg
er niet onder. Dat is een massaverschijnsel,
evenals een nationaal feest dit is t.a,v,
den consument,
calamiteiten: explosies, stormschade, etc.
Ook bij den producent ^ijn de rukken des te krachtiger,
naarmate:
1) de productiemiddelen meer duurzaam zjjn.
2) de behoeften meer uit zondeerlijk zijn. Men heeft daarvoor
gespecialiseerde werktuigen noodig.
Ook hier bestaat dus, evenals t,a*v. de consumenteqa onze-^
kerhei-d omtrent grootte en tijdstip van de vraag, en dus
- 13 -
kan hier evenmin mathematisch exact de grootte van d$n ra-tioneelen
voorraad worden vastgesteld. •)
2) Prof. Limperg geeft hierbij de'^volgende toelichtingen:
Het is een ervaringsfeit, dat de menschelijke behoeften lang
niet altijd uit eigen drang voortkomen, maar dat veelal een
prikkel van buiten een behoefte moet opwekken, waarvan men
eerst het bestaan niet eens kende.
Nu heeft de mensch in een ontwikkelde maatschappij al zooveel
prikkels gehad, dat hij wel zoo ongeveer zijn behoeften kent,
maar in een primitieve huishouding is dit nog geheel anders.
Het zuiver constateeren van een welvaartstekort is- echter
nog niet het voelen van een bestemde begeerte; men moet dan
zijn behoeften nog ordenen.
Deze psychologische factor nu is den producent bekend. Zijn
taak is daarom op het juiste oogenblik den oonsivnent een
prikkel te geven in de richting van zijn product,
Ben bekend middel hiertoe is de reclame.
Een ander middel is echter het toonen van het product en
dat brengt voorraadvorming mee: de z.g. Expositieyoorraa.d.
Hierbij denkt Prof. Limperg niet alleen, en in de eerste
plaats, aan den etalagevoorraad, maar ook aan wat zich ach­ter
de etalage in den winkel bevindt.
De mogeliikheid van het toonen van een product is dikwijl voor
een proöacent seer liOodzakelijk, maar dat behoeft nog niet te
beteekenen, dat men er altijd een afzonderlijken voorraad voor
moet hebben: de expositievoorraad kan b.v» samenvallen met
den voorraad, die dient om een tijd te overbruggen.
Anderzijds is het evenwel ook zeer goed mogelijk, dat men al­leen
een goed heeft om te toonen, zonder dat men de illusie
heeft het te zullen verkoopen, b.v. omdat het daartoe te
uitzonderlijk van model of prijs is, en dan heeft een derge­lijke
voorraad dus wel uitsluitend de functie van expositie­voorraad;
zij dient slechts om den consument te trekken lïiet
producten van een bijzondere hoedanigheid, hetzij wat betreft
kleur, model of prijs. Ook wanneer de klant reeds in den win­kel
is, kan zoo'n öxpositievoorraad een prikkel zjjn om meer
of duurder te koopen.
Theoretisch komt dat in ieder bedrijf voor, maar practisch
vooral in het luxegoederenbedrijf, b.v^ bij juweliers.
Voorbeeld:
Een juwelier heeft een exorbitant paarlencollier in voorraad,'
dat toch niemand koopt, maar de klanten wel prikkelt om meer
te besteden, dan zij oorspronkelijk van plan waren geweest»
De expositievoorraad als zelfstandige functie krijgt natuur­lijk
pas belang, wanneer deze functie den voorraad vergroot.-
' Haar grootste beteckenis krijgt zij echter pas wanneer die ver­grooting
niet het gevolg is van het aanwezig zijn van eenige
uitzonderlijke voorwerpen, maar van een groote keus, waarmede
de consument wordt gelokt,
In dit geval echter, dus wanneer de voorraad door de groote
keuze den consumenj; verlokt, vervult hij niet slechts de func­tie
van expositievoorraad (stimulans voor de consumptie).
') Ontleend aan collegedictaat, samengesteld en uitgegeven door
Drs. G.D.Ribbius,
- 14 ~
maar tevens die van assortimentsvoorraad; door de groote
keuze, die hij den consument biedt, kan deze zijn behoefte
doeltreffender en rationeeler bevredigen.
Ten opzichte van den producent speelt de functie van assor-timèntsvoorraad
( een betere aanpassing aan de behoefte)
een nog grootere rol dan ten opzichte van den consument.
Bij den producent immers is niet aooals bij den consument spra­ke
van subjectieve begeerten maar van objectieve behoeften.
De oorsprong dier objectieve behoeften ligt bij de subjectie­ve
behoeften van den consument, op wiens behoeften de pro­ducent
zich moet instellen^ maar bij hemzelf is niet van sub­jectieve
behoeften sprake: hij calculeert; het is er bij hem
slechts om te doen het nuttig effect van de productie zoo
groot mogelijk te maken.
Bij de keuze der actieve productiemiddelen is alles calcula­tie
voor den producent, bij de keuze der passieve productie­middelen
is ook het instellen op de behoeften van den con­sument
een belangrijk element.
Daardoor zien wij b.v. ook de grossier vaak in aanraking ko­men
met den consvunentj zoo zal b.v. een meubileerinrichting
den consument vaak de stoffen bij den grossier zelf uit la­ten
zoeken. Ook de grossier heeft zich daardoor naar de sub­jectieve
behoeften van den consument te richten.
Doordat bij den producent van objectieve behoeften sprake is^
zal hij veel minder dan de consument door den expositievoor­raad
worden verlokt, maar de ass'ortimentsvoorraad is voor
|iem van zeer groot belang» want met behulp daarvan kan hij»
door de goede aanpassing van de grondstof aan zijn objectie­ve
behoeften, rationeel produceeren.
De assortimentsvoorraad wordt niet gevormd door een bepaal­de
categorie van artikelen, en is dus niet bepaald aan te
wijzen:
DE GEHEELE VOORRAAD DIENT AIS ASSORTIMENTSVOORRAAD, IIAAR
WEL ZAL- HET ASSORTIIIENT DEN VOORRAAD VERGROOTEN ' )
3) Prof, Limperg geeft hiervan het volgende voorbeeld:
Een machine-fabriek heeft zich gespecialiseerd op het fabri-ceeren
van oliewringers.
Wanneer de massa slechts groot genoeg was, zou zij daarvoor
een speciale afdeeling inrichten. Voor dergelijke gespecia­liseerde
pjfoducten is de massa echter als regel voor die ar-beidsverdeeling
te klein; bij gebrek aan orders zou zoo'n
afdeeling telkens eenigen tijd moeten worden stilgelegd*
In de praktijk worden dan ook dergelijke producten meental
door andere afdeelingen geproduceerd. Daardoor ontstaat dan
echter de mogelijkheid, dat eenzelfde arbeider b.v. eerst 8
dagen aan een stoomhamer werkt, en daarna 7 dagen aan een
Oliewringer^ Ditubeteekent eene onderbreking van de conti­nuïteit
der arbeidsverdeeling, en hoewel deze onderbreking
der continuïteit wellicht; niet zoo zwaar zal wegen als eene
onderbreking der oontinuiteit, die als een stilstand voor
eenigen tijd van een speciale bedrijfsafdeeling töt uiting
komt, wordt zij toch wel degelijk als een nadeel ondervonden,
'/ Ontleend aan collegedictaat, samengesteld en uitgegeven door
Drs, G.D.Ribbius,
- 15 -
Om nu dit bezwaar der discontinuiteit in de arbeidsyerdee-ling
door de te kleine massa tegemoet te komen, gaat men
voorraad vormen» Men gaat vooruit produceeren, voor men do
order heeft ontvangen; men gaat voorraad vormen, waaruit
men de binnenkomende orders kan voldoen; men produceert in
serie.
Men kan nu beter de arbeidsverdeeling doorvoeren, kan meer
continu werken. Men verdicht de productie, waardoor men b.v.
20 weken achter elkaar oliepersen kan maken, en daarna pas
op een.ander product overschakelt.
In de massaproductie komt zooiets vaak voorj de massa is voor
de ondersoorten niet groot genoeg, en de productie van die
ondersoorten wordt dus verdicht, b.v. bjj de zilverwerken­industrie,
leerwerk, horloges» Men krijgt dan nog wel telkens
wijziging in de soort arbeid, maar de periode is grooter.
Tegenover het voordeel eener grootere continuïteit in de ar­beidsverdeeling
staat natuurlijk het nadeel der grootere ri­sico's
door voorraadvorming. Deze nadeelen moeten voortdu­rend
tegenover elkaar worden afgewogen.
Verder merkt hij nog op:
Meestal zal de voorraad uit eindproduct bestaan. Het behoeft
echter niet, en is ook niet altijd mogelijk en rationeel (b.v.
bij kans op bederf enz.). Zoo zal men polijsten van metalen
voorwerpen steeds uit angst voor beschadiging tot het laat­ste
moment uitstellen. Eveneens bewaart men de voorraad in
den staat der voorlaatste bewerking, wanneer de laatste be­werking
de specialisatie brengt, b.v. kleur. Men zal dan de
goederen ongeverfd in voorraad houden, omdat men door het
reeds uitvoeren der laatste gespecialiseerde bewerking de
afzetmogelijkheid zou verkleinen, ')
4) Prof. Limperg merkt hieromtrent op:
De producent kan 2 dingen doen:
1) geen voorraad eindproduct maken, om aan de seizoencon­sumptie
te voldoen, maar een zoodanige productie-oapaciteit
aanhouden, dat, wanneer de seizoenconsumptie begint, toch
aan de vraag kan worden voldaanj dit brengt dan buiten de
periode der seizoenconsumptie leegloop in het productieap­paraat
mede.
2) Of de producent kan geregeld het heelo jaar door met
een geringere capaciteit produceeren en een voorraad vormen,
waaruit dan de groote seizoenconsumptie kan worden voldaan.
In dit geval wordt leegloop vermeden, maar ontstaan voor-raadkostèn
«
Er wordt een strijd gevoerd tusschen de Leegloop- en de Voor-raadkosten.
Winnen de eerste (d.w.z. zijn deze geringer),
dan zal het productie-tempo worden versneld,en de voorraad
wordt daardoor verkleind, V/innen echter de voorraadkosten,
dan zal van een opslag van eindproducten sprake zijn, dus
van een grootere voorraadvorming.
Deze strijd tusschen leegloop en voorraad is in Europa on­gemerkt
ten gunste van den voorraad beslist, tenminste voor
zoover sprake is van seizoenschommelingen in engeren zin;
wij zien dien strijd echter duidelijk wanneer slechts van korte
') Ontleend aan oollegedictaat, samengesteld en uitgegeven door
Drs* G^D.Ribbius.
5)
T-ö.
- 16 -
seizoenschoimnelingen sprake is b.v. bij gas, electriciteit
en water, waarvoor 's nachts een veel kleiner gebruik be­staat
dan overdag*
Deze strijd gaat:
Bij het gas: tusschen de kosten van den gashouder, en
die eener grootere capaciteit der retorten.
Bij het vmter: tusschen de kosten van het reservoir (water­toren)
en die van een grootere capaciteit
der pompinstallatie en der transportbuizen.
Bij de electriciteit: tusschen de kosten van voorraadvorming
in accumulatoren en die van de grootere ca­paciteit
bij de electriciteitsopwekking.
Bij de electriciteit zyn de kosten van voor raad vorming in
accumulatoren zeer hoog, on hier hebben dus de kosten der
grootere capaciteit gewonnen.
Toch is ook bij de electriciteit nog wel eenigszins van voor­raadvorming
sprake, n.l. bij den consument, die er met een
speciaal tarief toe wordt gebracht, 's nachts het warme wa­ter
te stoken, dat hij overdag noodig heeft, ')
5) Prof. Limperg merkt hieromtrent op:
Meestal zal de onderhavige voorraad zich in den vorm bevin­den
van het voor de consumptie gereede p^roduct, doch dit is
niet strikt noodzakelijk, omdat niet de consument maar de
producent aan het seizoen gebonden is.
Yaak geschiedt het ook, dat deze voorraadvorming geschiedt
in den vorm van nog niet voor consumptie gereed product.
2oo bevi^aart men b.v, het graan ongezuiverd in koelkelders.
De bewerking tegen bederf (in dit geval het bewaren in koel­kelders)
heeft natuurlijk wel plaats gehad, maar de eindbe­werking
heaft nog niet plaats gehad, en het goed is dus nog
niet voor de consumptie geschikt.
Economisch brengt het voordeelen met zich mede, wanneer het
in voorraad gehouden product zoo min mogelijk bewerkt iSj
tenminste indien, en voor zoover de techniek de voorraadvor­ming
in zoodanigen toestand mogelijk maakti
1) Hoe minder het product bewerkt ia, des te kleiner is
d^ economische omvang van den voorraad; immers er zijn
dan minder kosten gemaakt.
Steeds zal men naar een zoo klein mogeljjken voorraad
streven, .en dus ook bij seizoenproductie naar opslag
van producten, die zoo min mogelijk bewerkt zijn,
Bij de Jamfabriek b.v. bewaart lüen de seizoenproductie
in den vorm van vruchtenmoes; bij de voorraadvorming
wordt de suiker nog niet toegevoegd. Vooral in landen
met hooge suikeraccijnzen zullen hiervan lagere rente­kosten
het gevolg zijn.
Natuurlijk is hier een conditie sine qua non? dat het
technisch mogelijk is de voorraden in half bewerkten
toestand te houden. Bij het conserveeren van groenten is
dit b.v. mogelijk, omdat het conserveeren samenvalt met
het verpakken voor den consument,
2) Met den omvang v/d voorraad neemt ook het prljsrisico
'} Ontleend aan collegedictaat, samengesteld en uitgegeven door
Drs. G.D.Ribbius.
6)
'Vol
D]
- 17 -
af, en ook uit dezen hoofde is het dus van belang den
voorraad uit zoo min mogelijk bewerkte goederen te doen
bestaan.
Wat de grootte van den voorraad betreft, ziet men in de prak­tijk
vaak een grooteren voorraad, dan noodig is voor de perio­de
tusschen 2 oogsten:
Dit is vaak het geval, wanneer de seizoenproductie sterk wis­selt;
1) in hoedanigheid,
2) in hoeveelheid.
Technisch is voorraad voor een jaar noodzakelijk, maar econo­misch
is dan vaak het houden van een grooteren voorraad on­vermijdelijk.
Waarom?
In wezen schikt de consument zich naar de productie, Vifordt
meer geproduceerd, dan consumeert hij meer, is de qualiteit
slecht, dan moet hij daar genoegen mee nemen; er is niets
anders.
Hierin komt echter verandering, wanneer de producent den con­sument
gewend heeft aan continuïteit in omvang en qualiteit
van het aanbod en in dat geval zal de producent, om die con­tinuïteit
te kunnen handhaven, een grooteren voorraad moeten
hebben.
Het sterkste ziet men dit, als er sprake is van een merkar­tikel.
Stabiele hoedanigheid is daarbij eisch; do naam (of
Yan de firma b.v. Van Nelle's theo, of van het goed, b,v,
Palmoiive zeep) moet worden hoog gehouden.
Voor artikelen als thee, tabak en koffie moeten daarom alle
producenten, ter verzekering van de continuïteit in de qua­liteit,
een veel grooteren voorraad houden dan voor een jaar,
men moet ermede rekenen, dat niet elk jaar, maar b.v, slechts
eens in de 4 jaar dezelfde qualiteit terugkomt,
G-eheel technisch onvermijdelijk zijn deze- surplusvoorraden
niet. Zij ontstaan deels als gevolg van den concurrentiestrijd,
en deels ook door economische overwegingen, omdat men tegen­over
het nadeel der hoogere kosten en grooter prijsrisico, op
grond der daardoor mogelijke verkooppolitiok, grootere winst­mogelijkheden
voorziet.
Met de grootte van dit surplus valt dus to schipperen. ')
6) Prof. Limperg beantwoordt de vraag in hoeverre men hiermede
succes zal hebben als volgt:
On the short period, zeker, over de langere periode echter
niet, jyien heeft hier te veel met ongewisse uitkomsten te ma­ken:
Men weet niets omtrent de opeenvolgende grootte der oogsten
en, om deze op de juiste wijze over de jaren te verdeelen, is
düs ook geen gemakkelijke taak. Verder heeft men een allesover-heerschende
combinatie noodig om het gestelde doel te verwer-*
keiijken. Immers, als een groep producenten streeft naar een
stabielen prijs, door een overvloedigen oogst op te slaan, en
daardoor den prijs hoog te houden, zal steeds een ander aantal
') Ontleend aan collegedictaat, samengesteld en uitgegeven door
Drs. G.D.Ribbius*
Hl'
- 18 -
producenten, die niet by de combinatie zijn aangesloten, hun
productie uitbreiden, om ten kosten van de anderen van dien
hoogen prjjs te profiteeren.
Zoolang de combinatie niet alle producenten omvat, zal de
prijsstabilisatie een prikkel tot meerdere productie voor de
niet aangesloten ondernemers beteekenen, en daarom vormt
zoo'n prijsstabilisatie in onze privaat kapitalistische maat­schappij
eener speculatieve handeling.
Er zijn inderdaad combinaties van oerproducten, die een zoo­danige
politiek voeren.
B.v. het opslaan van een vischvoorraad. Idem bij kina.
In Brazilië zag men echter reeds hoe weinig efficient een der­gelijke
methode is. En toch was Brazilië een bij uitstek gixn-stig
voorbeeld, want: a) de geheele staat deed mee,
b) zij was de grootste producent van
koffie.
Desondanks waren de moeilijkheden onoverkomelijk. Dit zag men
oorspronkelijk niet, doordat de valorisatie in den aanvang een
vrij goed resultaat had. De oogsten werden steeds minder, en
bovendien brak de oorlog uit»
Maar nu die beide voor de koffie gunstige factoren zijn uit­gewerkt,
ziet men, dat de prijs van koffie enorm is gedaald.
Prof, Limperg gelooft dan ook niet aan de goede uitwerking
van een dergelijk middel:
1) de natuur is onberekenbaar,
2) de vrije producenten buiten de valorisatie uit, en
kiinnen uiteraard zooveel op de markt brengen als zij
willen.
De hooge prijzen der valorisatie prikkelen de vrije producen­ten
juist om de productie uit te breiden. Alle Indische en
Britsch Indische koffie-ondernemingen hebben uitgebreid,
M,a.^w. valorisatie kan op een bepaald moment goed zijn, maar
niet op den langen duur; op den langen duur is een goed re­sultaat
slechts mogelijk, als men de geheele productie van
de geheele wereld .zou kunnen monopoliseeren. ')
7) Prof. Limperg maakt hierbij onderscheid tusschen:
a) Den speculant, die geen invloed heeft op de prijsvorming,
noch eenige machtspositie inneemt t.a.v, het prijsver^
loop en die slechts tracht zich een inkomen te vormen
uit de volgtijdige prijsverschillen.
b) Den speculatief handelenden en aangelegden producent,
die als grondslag voor zijn inkomensvorming het gunstige
prijsverschil tusschen twee opeenvolgende markten ziet.
Deze gaat slechts incidenteel een speculatie aan.
Zoo kan een ondernemer tot speculatie komen door omstan­digheden
in het bedrijf, b.v. als het bedrijf of de be­drijfstak
terrein verliest. Men ziet dan geen kans meer,
gebruik te maken van het prijsverschil op 2 opeenvolgen­de
markten, en gaat over tot speculatieve handelingen^'
Dit geschiedt dan wel in eigen bedrijf, maar is toch spe­culatie.
') Ontleend aan collegedictaat, samengesteld en uitgegeven door
Drs. G.D.Ribbius.
- 19 -
Een voorbeeld daarvan is de olie-industrie:
Bij het koopen van het zaad kan men reeds calculeerfen.
dat de productie verliesgevend zal zijn. Waar de onder­nemer
echter zit met een fabriek en eene organisatie
en hij zich op andere wijze geen inkomen kan vormenj gaat
hij toch produceeren, hopende, dat bij de afwerking van
het product de constellatie van de markt gunstiger zal
zijn. Was de prijs reeds bij den aanvang van de productie
gunstig geweest, ian had hij op termijn kunnen vex^koopen,
en op die manier het prijsrisico kioiiAen uitschakelen.
Doet hij dit niet, dan speculeert hy; hij is dan een spe­culatieve
ondernemeri
Prof. Limperg onderscheidt dus naast elkaar, den speculant,
die niet in de bedrijfskolom staat, den speculatief aangeleg-den
producent en den zuiveren producent, en ziet als den nor­malen
producent den laatstgenoemde, die zijn inkomen vormt uit
een gunstig prijsverschil tusschen 2 markten, en die het prijs­risico
van den voorraad aanvaardt als een noodsakelijk kwaad,
dat het resultaat van zijne calculaties in gevaar brengt.
De grondslag ijs hier dus een geheel andere als bij den specu­lant.
Daar aanvaardt men het risico niet noodgedwongen, als
een noodzakelijk iets bij het rationeel handelen, •)
8} Prof. Limperg geeft hiervan het volgende voorbeeld:
De graanhandelaar, die het graan opkoopt van de boeren vlak
n,a den oogst„ wanneer deze dus erg om geld verlegen bitten,
en daardoor met een lagen prijs genoegen moeten nemen.*)
9) Prof. Limperg merkt naar aanleiding hiervan het volgende op:
De mogelijkheid, deze methode toe te passen, hangt af van den
kring der afnemers en den aard van het goed.
De kring der afnemers;
Wij zien hier direct een scherpe onderscheiding in de afnemers,
n.l, die tusschen consument-afnemers en producent-afnemers;
De opgesomde middelen zijn minder efficient voor den consument,
dan voor den producent. De mentaliteit van den consument is
nu eermiaal zoo, dat hij het goed zelf moet kunnen zien en op
vertoon meekrijgen en hij neemt daarom geen genoegen met een
model of teekening.
Het gaat daarbij trouwens niet alleen om een kwestie van menta­liteit,
maar ook om een kwestie van deskundigheid. De consu­ment
is vaak niet deskundig genoeg om b.v. uitsluitend op grond
van een afbeelding een voldoende indruk te krijgen. ',
Toch komt deze methode ook t,a.v. den consument wel voor,. bi.v.
bij de meubelinrichting, die foto'? verspreidt van haar arti+-
kelen, maar dan wordt toch vaak naast deze methode ook nog
de showroom toegepast.
De prod\icent echter is vakkundig en kan dus een voldoend
oordeel vormen,, wanneer hij een monster ziet. T,a.v. den pro­ducent
hebben deze methoden dus veel meer kans van slagen, dan
t.a.v. den consument.
•) Ontleend" aan collegedictaat, samengesteld en uitgegeven door
Drs. G.D.Ribbius.
10'
11
- 20 -
De aard der goederen;
Wat de aard der goederen betreft, zijn de bewerkte producten
door liun grootere uniformiteit beter geschikt voor het vol­gen
van deze methodes dan de organische oerproducten.
Toch zien wij haar wel toegepast voor koffie. Voor tabak en
andere producten zijn zij echter uitgesloten, ')
10) In de besprekingen van de commissie bleek, dat budgetteering
o.a. toegepast werd voor kabels bij de N,'V, Laagspanningsnet-ten
en voor bestrating- en rioleeringsmateriaal door de Ge­meente
Rotterdam,
11) Dit bleek b.v« het geval te zijn bjj Ret Triplexhandel, waar
de laaggeprijsde soorten, die relatief duur in transport zijn
niet naar Utrecht gebracht worden, doch in de aanvoerhavens
in voorraad gehouden worden.
Ook bij Gemeentewerken Rotterdam komt iets dergelijks voor:
de plaats van de magazijnen is zooveel mogelijk gekozen in de
nabijheid van de afnemers, teneinde het transport zooveel mo­gelijk
te beperken.
Bij de Laagspanningsnetten kwam een eenigszins ander motief
naar voren. Het distributie-magazijn is daar o.a, noodig om
het expeditie-werk zoo vlot mogelijk te doen verloopen. Alle
artikelen, die afgeleverd worden, liggen daar in een klein
magaz,1jn direct bij elkaar.
Bureau 's-Gravenhage,
November 1956.
') Ontleend aan collegedictaat, samengesteld en uitgegeven door
Drs. G.D.Ribbius,
i
I
I
I
4
9
I
4
00282