Syndicaat en trust : rede gehouden voor de Noordbrabantsche Vereeniging van Steenfabrikanten te Tilburg en voor de Nederlandsche Vereeniging van Baksteenfabrikanten te Arnhem

              Regelen
omtrent het gebruik der boekerij van het Nederlands Insti­tuut
van Accountants, vastgesteld in de bestuursvergadering
van 5 Mei 1948.
1. Leden en assistenten van het Instituut kunnen gratis \an
de bibliotheek gebruik maken.
2. De termijn van uitlening is als regel één maand; deze kan
op aanvraag worden verlengd.
3. Indien een herinnering aan terugzending nodig is, betalen
leden en assistenten hiervoor f O 10 administratiekosten.
4. Tijdschriften worden alleen in gebonden jaargangen uit­geleend;
lopende jaargangen liggen ter inzage.
5. Boeken, welke voor examinatoren van belang kunnen zijn,
kunnen indien nodig binnen de duur van een maand worden
teruggevraagd. Van deze omstandigheid wordt als regel in
de desbetreffende boeken melding gemaakt.
6. Anderen dan leden of assistenten van het Instituut kunnen
van "de bibliotheek geen gebruik maken, uitgezonderd:
bibliotheken, ten aanzien waarvan wederkerigheid verzekerd
is, en wel gratis, indien ook te dezen aanzien wederkerig­heid
bestaat,
studenten van Nederlandse Universiteiten of Hogescholen,
op dezelfde voorwaarden als die, welke ook voor assistenten
van het Instituut gelden,
personen die, ter beoordeling van de Adjunct-Secretaris
van het Instituut, onder door hem te stellen voorwaarden
tot het gebruik van de bibliotheek worden toegelaten.
Koninklijk NIVRA
lilillliil ilillll ^ ^
2060 017 2063
n re
-11
r
derlands Insti-irsvergadering
en gratis van
and; deze kan
lig is, betalen
istratiekosten.
argangen uit­je.
3 kunnen zijn,
naand worden
dt als regel in
itituut kunnen
(ezonderd:
leid verzekerd
1 wederkerig-
Hogescholen,
lOr assistenten
net-Secretaris
voorwaarden
oegelaten.
/ •
f' '"
•
^^.
ir
!;,: iil^ ,
't '"^
1 ^*"' II'
^|.
ii'
rb;
/ 1
• •. ' i
•
•
-
SY
gehoii
Steenf
Vereen
Accountar
T'oo e
^ aan
verschij
der ver
leven ke
factor
slaverni
Alle de
ónderve
vingsge
combin
te bren^
Ook
wet der
Op h
is het f
waarin
Ook
In de
op gel
werkt,
beginne
heeft e
smelting
ontstaar
trust wc
!
\
\
•
'j
' iéo.
SYNDICAAT EN TRUST.
REDE
gehouden voor de Noordbrabantsche Vereeniging van
Steenfabrikanten te Tilburg en voor de Nedcrlandsche
Vereeniging van Baksteenfabrikanten te Arnhem
door
W. KREUKNIET,
Accountant en oud-leeraar in de Staathuishoudkunde te Rotterdam.
'Voo er ééne economische wet is, die ieder
•^ aandachtig beschouwer der economische
. t_:; 1— .^—j- 1 :^ u^i ^^i,^^ ^ ^ .,.«j.
n
g
0
n
it P
;s
e 1,
A
3-
verschijnselen moet opmerken, is het zeker de wet
der verandering, der evolutie. Het economische
leven kent geen stilstand. Neem den economischen
factor arbeid. Dezen vindt men in den vorm:
slavernij, lijfeigenschap en vrije overeenkomst.
Alle deze vormen, die weder in andere kunnen 'f
onderverdeeld worden, komen in onze bescha- ;
vingsgeschiedenis voor. Thans zijn weder allerlei ,
combinaties van arbeiders bezig om verandering
te brengen in het vrije arbeidscontract.
Ook de productiewijze ontsnapt niet aan de
wet der evolutie.
Op het tijdperk van de handwerksnijverheid,
is het fabrieks- of industriëele tijdperk gevolgd,
waarin wij thans leven. r
Ook nu echter is van stilstand geen sprake.
In den laatsten tijd treedt een kracht op, die "
op gelijksoortige fabrieken samenstrekkend "
werkt. Die aantrekkingskracht is veelal in den
beginne zwak, wordt later sterker en sterkeren
heeft eindelijk meermalen algeheele samen­smelting
tengevolge, waardoor combinaties .
ontstaan, die met den naam van syndicaat en
trust worden aangeduid.
^ .. * it
^^«^ir^-^tSk^- •
Na deze kleine inleiding ga ik over tot de
eigenlijke behandeling van mijn onderwerp.
Ik stel mij voor, eerst het algemeen karakter
van syndicaat en tiust te ontwikkelen, vervol­gens
het verschil tusschen beide ondernemers-associatievormen
aan te toonen, om ten slotte
den invloed na te gaan, die het syndicaat en
de trust uitoefenen op:
a. den verkoop,
b. de productie,
en c. den ondernemer, den arbeider en den if
consument. I-
1. Het algemeen karakter van syndicaat
en trust.
Een bekend economisch schrijver heeft het syn­dicaat
en de trust „Kinder der Not" genoemd en
daarmede deze associatievormen vrijwel geka-raktiriseerd.
Een feit is het toch, dat de meeste
syndicaten en trusts ontstaan zijn in tijden van
crises en depressie. Zoolang de zaken goed
gaan, bekommert zich de ondernemer weinig
over concurrentie of kostenbesparing, wijzen
evenwel opeenvolgende balansen op een aan­zienlijken
teruggang der bedrijfsresultaten, dan
is Leiden in nood en vraagt hij zich af, wat te
doen, om den toestand te verbeteren.
Een goed zakenman zal echter ook in tijden
>an voorspoed op het aanbrengen van verbe­teringen
in den toestand bedacht zijn. De ge­schiedenis
der Amerikaansche nijverheid van
den laatsten tijd leert dit op elke bladzijde.
Dit feit vooral legt getuigenis af van den
practischen zin der Amerikaansche zaken-menschen.
De Amerikaan redeneert als volgt:
De factoren, die mijn winst bepalen zijn be- ^^
halve loon, grondstoffen, productiekosten, kosten
van verkoop, algemeene onkosten en verkoops­bedrag.
Wil ik dus hooge winsten maken, dan
T
moet ik de grondstoffen, productiekosten, kosten
van verkoop en algemeene onkosten zoo laag
mogelijk houden en het verkoopsbedrag zoo
hoog mogelijk opvoeren. Dit doel kan ik het
best bereiken, als ik mij vereenig met mijn
concurrenten: Wij kunnen hetzij door omtrent
den verkoop algemeen geldende bepalingen op
te stellen, of door ook het productie-proces
gemeenschappelijk te regelen, de verschillende
factoren, die op de netto-winst influenceeren,
in ons voordeel veranderen.
Deze nuchtere redeneering hééft de practische
Amerikanen zelfs in tijden van voorspoed be­wogen,
tot de vorming van de ondernemers­associaties
over te gaan, die wij met den naam
van syndicaat en trust aanduiden.
Te onzent kunnen echter alleen buitengewoon
scherpe concurrentie en zeer lage prijzen velen
uit hun dommel wakker schudden. Is dit te
wijten aan gemis aan practischen zin, aan con­servatisme,
aan gebrek aan economische kennis
of zijn er andere oorzaken aan te wijzen? Ik
waag het niet, op deze vraag een antwoord te
geven, doch wensch slechts te constateeren, dat
te onzent syndicaat en trust werkelijk den naam
van „Kinder der Not" verdienen.
Men verwacht van deze associatievormen
opheffing of althans vermindering der concur­rentie
en tengevolge daarvan meer loonende
prijzen. Hiermede is het algemeen karakter der
syndicaten en trusts aangeduid : het zijn beide
ondernemers-vereenigingen, die ten doel hebben
de concurrentie op te heffen of althans te ver­minderen,
om daardoor het behalen van grootere
winsten mogelijk te maken.
II. Het verschil tasschen syndicaat en trust.
Men kan in de industrie twee processen
onderscheiden: het productie- en het distri­butie
(of verkoops) proces. Bij een syndicaat
-'^^^mi^^^''
I 4
P wordt door de deelnemers alleen het verkoops­proces
gemeenschappelijk geregeld.
Ieder der deelnemers kan het productieproces
| : naar eigen goedvinden regelen. Hij blijft heer
É en meester zijner fabriek en aan hem alleen is
P het fabricageproces opgedragen.
I; De behandeling der verkoopen, en wat daar-fe
mede verband houdt, geschiedt door het syn-
'; dicaat. Bij een trust daarentegen wordt ook het
!ei productie-proces gemeenschappelijk geregeld.
^ Beide processen komen alzoo in ééne hand.
S Volledigheidshalve zij er op gewezen, dat een
f syndicaat somtijds ook op het productieproces
influenceert, b.v. doordat grondstoffen gemeen­schappelijk
worden ingekocht, of doordat het
door elke fabriek te produceeren quantum door
*; het syndicaat wordt vastgesteld. Steeds echter
wordt de eigenlijke regeling van het produc­tieproces
aan de leden van het syndicaat zelve
overgelaten.
Het verschil tusschen syndicaat en trust kan
ook aldus worden geformuleerd. Bij het syndi­caat
(althans bij de meeste soorten van syndi­caat)
wordt de verkoop gecentraliseerd, terwijl de
productie individueel blijft; bij de trust worden
verkoop en productie beide gecentraliseerd.
Door het ééne woord: centralisatie is het
karakter der beide ondernemers-associaties aan­geduid.
De tegenwoordige toestand der nijverheid laat
zich vergelijken met den staatkundigen toestand
van ons land voor enkele eeuwen. Het is U
allen zeker uit Uw schooljaren bekend, dat in
de middeleeuwen en zelfs later het eene gewest
tegen het andere te velde trok, ja zelfs de eene
stad tegen de andere. Wij lachen om dien toe­stand
en prefereeren de huidige staatkundige
eenheid, doch is op het oogenblik op indus­trieel
gebied de toestand niet vrijwel dezelfde.?
Evenals vroeger de eene stad de andere beoor­loogde,
concurreert nu de eene fabriek tegen
de andere — ook hier is het dikwijls een strijd
op leven en dood. Wanneer zal op industrieel
gebied de centralisatie komen, waarvan wij op
staatkundig terrein de vruchten plukken ? Wan­neer
zullen de fabrieken inplaats van elkander
te beoorloogen in den economischen strijd, dien
alle te strijden hebben, samenwerken?
Waarlijk, onze nijverheid heeft behoefte aan
centralisatie. Het systeem der vrije concurrentie,
der onbelemmerde uitoefening der wet van
vraag en aanbod heeft zijn tijd gehad, een
nieuwe economische tijdkring is aangevangen:
die der centralisatie.
De kentering is aangebroken! Hij, die in de
naaste toekomst de industriëele centralisatie voor
zijn geestesoog ziet opdoemen, mag geen aan­spraak
maken op den naam van profeet, want
de teekenen zijn te duidelijk waarneembaar.
Om het verschil tusschen syndicaat en trust
goed te doen uitkomen, kan het zijn nut
hebben de meest voorkomende vormen van
syndicaten even te revue te laten passeeren.
1. Het prijssyndicaat. Er wordt alleen over­eengekomen,
dat door de deelnemers voor
dezelfde soorten dezelfde prijzen zullen worden
bedongen. De prijsverschillen vervallen daardoor.
Gewoonlijk gaat deze bepaling gepaard met
die omtrent uiniforme betalingscondities,
uniforme kortingen en rabatten, berekening
van emballage enz.
2. Het productie-syndicaat.
Hiervan is de bedoeling de productie te
beperken. Verboden wordt tot de vergrooting
van het bedrijf over te gaan, het productie-quantum
van elk der deelnemers wordt vast­gesteld,
terwijl tevens bepalingen worden ge­maakt,
om de productie zoo noodig in te
krimpen.
3. Afzet verdeelende syndicaten. Het terrein,
waarop het syndicaat werkt, wordt tusschen de
leden verdeeld. Het leveren in een wijk, aange-
6
wezen aan een zeker lid, is den anderen leden
verboden.
4. Winst-syndicaten. Hierbij doen zich twee
gevallen voor:
a. de leden bewerken zelf de uitvoering der
verkoopen, doch storten het verschil tusschen
een vastgestelde minimalen verkoopsprijs en
een aangenomen kostprijs in een algemeene
kas, wordt b.v. den minimum verkoopprijs op
ƒ 10.— gesteld en de kostprijs voor allen op
ƒ 9.—, dan moet ƒ 1 .— in de gemeenschap-i^
pelijke kas gestort worden, terwijl de verkoop
!" mag geschieden van ƒ 10.— of hooger.
b. de verkoop wordt opgedragen aan een
centraal orgaan, waaraan elk der deelnemers
:;•': tegen een vasten prijs zijn geheel produkt ver­koopt.
Het bekend Rheinisch Westfalische Kohlen-syndicaat
is hiervan een voorbeeld.
Behalve deze komen combinaties van de aan­gehaalde
soorten van syndicaten voor.
Zijn de syndicaten alzoo onderling zeer ver­schillend,
de trusts munten uit door eenvormig­heid
en eenvoud. Een trust is bijna steeds een
groote N. V S., die alle deelnemende fabrieken
heeft opgenomen.
Uit het ontwikkelde principiëele verschil tus­schen
syndicaat en trust moet noodwendig een
organisatorisch verschil voortvloeien.
De trust is meestal een gewone naamlooze
vennootschap. De deelnemers hebben daarin
hun fabrieken tegen aandeelen of contanten
ingebracht. Zij kunnen met de leiding belast
blijven, doch worden dan ambtenaren der N. V. S.
Bij een syndicaat is dit anders.
De verschillende deelnemers behouden hun
zelfstandigheid, voor zoover althans zij niet
gebonden worden aan de syndicaatsbepalingen,
die dikwijls zoo scherp zijn, dat de zelfstandig­heid
meer in naam dan in der daad bestaat.
7
III. De invloed, die syndicaat en trust uit-oefenenen
op:
a. de distributie (dat is op den verkoop),
b. de produktie,
c. den ondernemer^ den arbeider en den
consument.
Hierbij zal ik gelegenheid hebben de wer­king
van syndicaat met die van trust te vergelijken
en de voordeden van den eenen vorm boven
den anderen te doen uitkomen.
A. Invloed op de distributie.
Deze invloed is zoo tastbaar, dat ik meen, met
weinig meer dan een opsomming der voor­naamste
punten te kunnen volstaan:
Ie. loonende prijzen zijn te bedingen.'Door-
Aai de concurrentie, die een groot deel der te
maken winsten verslindt, wegvalt, of althans veel
van haar scherpte verliest, is het mogelijk de
prijzen te brengen op een toonend niveau. De
groote beteekenis van dit punt wil ik even
onder cijfers brengen. De totale productie der
steenfabrieken in Nederland wordt geschat op
1000 millioen. Stel, dat fabrieken met een pro­ductie
van 750 millioen tot een syndicaat of
trust toetreden. Een prijsverhooging van ƒ2 per
mille wordt dan mogelijk geacht. Dit geeft een
voordedig verschil van 1,5 millioen gulden.
2e. verminderen van dubieuse posten. Dit
voordeel treedt vooral bij syndicaten met een
centraal verkoopbureau en bij de trust op. Bij
het systeem der vrije concurrentie maakt één
slechten afnemer nu eens den eenen dan weder
den anderen fabrikant tot zijn slachtoffer. Moet
hij zich tot een centraal lichaam wenden, dan
komt hij reeds daardoor onmiddellijk in een
slechtere positie. Ook dit punt moet niet onder­schat
worden. Als alle steenfabrikanten eens op­biechten,
hoeveel zij aan kwade posten hebben
moeten afschrijven, zouden zeker velen groote
8
oogen opzetten. Speciaal de steenfabrikant, die
: I' meermalen aan zwakke bouwers crediet geven
••'' moet, ondervindt aan den lijve de groote na­deden
van ons credietsysteera.
3e. de verkoopscondities worden voor alle
fabrieken uniform vastgesteld. Meer dan velen
denken, gaat verloren in den vorm van kor­tingen,
renteverlies door leveranties op langen
:• termijn, rabatten, enz. waartoe men bij vrije
'". concurrentie gedwongen is. Goed georganiseerde
;' syndicaten en trusts maken eens vooral een eind
aan het leven dezer woekerplanten.
4e. besparingen van provisies en reiskosten.
V Bij het systeem der vrije concurrentie heeft iedere^
ondernemer zijn eigen agenten, die hem een
t kapitaal aan provisie en reis en verblijfkosten
in rekening brengen. In sommige industrieën
heb ik herhaaldelijk opgemerkt, dat deze kosten
meer bedragen dan de winst, die voor den on­dernemer
overschoot!
i De Destilling-Company ontsloeg 200 reizigers
en bespaarde jaarlijks 1 millioen S en de N. S.
Rubber-Comp. bespaarde 25 "/^ der kosten van
verkoop
Als ik die H. H. reizigers zie, moet ik steeds
denken aan de melkboeren en broodombren-gers
's morgens in een groote stad. De een rijdt
van het Zuiden naar het Noorden om twee
klanten te bedienen, en zijn concurrent gaat
van het Noorden naar het Zuiden, terwijl de
beide consumenten in het Noorden naast elkaar
wonen, evenals die in het Zuiden! Wat een
desorganisatie, wat een krachtverspilling. Dan
is het postwezen beter georganiseerd! Geen
twee postboden gaan denzelfden weg! Elk heeft
zijn eigen wijk. Dit is ook het geval bij goed
georganiseerde syndicatenen trusts, wat een
enorme besparing op de onkosten van verkoop
geeft.
5. Besparing op de vracht. Als een steen­fabrikant
te Eindhoven steenen leveren moet te
9
Breda, moet de vracht van Eindhoven naar
Breda betaald worden. Een goed georganiseerd
syndicaat of trust zou evenwel die fabriek met
de leverantie belasten, die het dichtst bij Breda
gelegen is, wat een enorme vrachtbesparing zou
geven.
Ik geef toe, dat de kooper nu en dan aan
een bepaalde steensoort de voorkeur zal geven,
doch als ik goed ben ingelicht, is dit alleen
met die soorten het geval, waarbij smaak in het
spel komt.
In verreweg de meeste gevallen zal het syn­dicaat
of de trust door een doelmatige distribu­tie
der ingekomen orders, een aanzienlijke vracht­besparing
kunnen behalen. Waar de vracht
meermalen 20 "/o van den verkoop uitmaakt,
moet een vrachtbesparing een grooten invloed
op de winst uitoefenen.
De mogelijkheid, dat een groot lichaam als
een syndicaat of trust, die de meeste steenfa­brieken
zou omvatten, bij de spoorwegmaat- :,
schappijen een gunstige vrachtregeling zou kun- >
nen bedingen, wil ik slechts even aanstippen.
Resumeerende kom ik tot de conclusie, dat
de invloed van syndicaat en trust op de distri­butie
(verkoop) van tweëeriei aard is: vaststelling
van loonende prijzen en besparing van onkosten
van verkoop.
Tusschen syndicaat en trust bestaat in dit
opzicht geen noemenswaardig verschil, althans
als men onder syndicaat de zoogenaamde
winstsyndicaten verstaat, die met een centraal
verkoopkantoor werken. Laat men evenwel aan ,J
de deelnemers de zelfstandige uitvoering van '|
den verkoop in den een of anderen vorm over, jl
dan zijn de opgesomde voordeden vrijwel M
imaginair, daar de controle der desbetreffende m
bepalingen uiterst moeielijk is. De ontduiking |
van de vastgestelde verkoopsprijzen is niet te .
controleeren. Alleen alzoo van een winstsyndi- -M
caat met een centraal verkoopbureau en van ^
10
een trust kan worden verwacht, dat ze alle
aangegeven gunstige invloeden op de distributie
uitoefenen.
* *
*
B. De invloed op de productie.
Bij dit punt loopen de wegen van syndicaat
en trust, die tot dusverre parallel liepen, uiteen.
Dit kan niet anders. Immers, het principiëele
verschil tusschen syndicaat en trust is juist
gelegen in de verhouding, waarin beide tegen­over
de productie staan. Het syndicaat staat
gewoonlijk passief tegenover het productiepro­ces,
terwijl de trust daarin juist actief optreedt.
Toch kan het syndicaat al is het ook indirect
gunstig op de productie werken.
Vooreerst is dit het geval, als door inkoop
van grondstoffen op groote schaal lagere prijzen
kunnen bedongen worden. Doch ook is het zeer
wel mogelijk, dat bij gunstige bedrijfsresultaten,
door het syndicaat behaald, een deel der winst
door de deelnemers wordt aangewend tot ver­betering
van hun productiemiddelen.
Beide voordeden zijn echter ook aan de trust
verbonden.
Hiertegenover staat echter, dat het syndicaat
vaak een zeer nadeeligen invloed op de productie
kan uitoefenen.
Is b.v. de productie te groot, dan moet wor­den
overgegaan tot een percentgewijze vermin­dering
der productie van alle syndicaatsleden.
Dit is zeer bedenkelijk. Immers, ieder industrieel
weet, dat hij dan het voordeeligst werkt, als
zijne fabriek haar volle capaciteit ontwikkelen
kan. Een vermindering der productie van alle
fabrieken moet alzoo noodwendig een aanzien­lijke
stijging der productiekosten tengevolge
hebben.
Hoe zou in dit geval een trust werken ? Een­voudig
door de fabriek, die het onvoordeeligst
werkt, geheel stop te zetten, of door de nood-
11
zakelijke vermindering der' productie tot één
fabriek te beperken. Dit moet voordeeliger uit­komen
dan de productievermindering van alle
fabrieken.
Hier staan wij tegenover een onbetwistbaar
voordeel der trust boven het syndicaat. Bij de
overweging, welke associatievorm de beste is,
moeten de steenfabrikanten, die uit den aard
der zaak nogal eens over overproductie klagen,
dit punt vooral niet uit het oog verliezen.
Zooals ik reeds opmerkte oefent de trust
een onmiddellijken invloed op het productie­proces
uit, in onderscheiding van het syndicaat,
dat behalve in genoemde gevallen passief staat
tegenover al wat de productie betreft.
Van welken aard is echter de invloed der
trust op het productieproces.''
Ter beantwoording dezer vraag, wil ik op de
volgende punten wijzen:
1 e. Van vorderingen der techniek kan door
de trust in de hoogst mogelijke mate worden
geprofiteerd.
Ondersteld wordt, dat de technische leiding li
der trust aan hoogst bekwame handen is toe­vertrouwd.
Het spreekt dan vanzelf, dat de
leiders de productie zooveel mogelijk op uniforme
leest zullen schoeien, en in elke fabriek de tech­nische
verbeteringen, die proefhoudend zijn ge­bleken,
zullen invoeren.
Dit maakt de trust tot banierdraagster van
den vooruitgang der techniek.
De fabelachtige vorderingen der Amerikaan-sche
industrie zijn dan ook voor een goed deel |j
te danken aan de invoering der nieuwste pro- '
ductie-methodes, welke invoering door de trusts
mogelijk werd gemaakt.
Hoe geheel anders staat het syndicaat tegen­over
de vorderingen der techniek! Terwijl in
het systeem der vrije concurrentie die fabriek,
die de technische vorderingen niet toepast, 4
gevaar loopt, ten onder te gaan, houdt het syn-
12
dicaat deze Icunstmatig in het leven. Immers
zoolang het syndicaat bestaat, blijven de deel­nemers
in elk geval doorwerken. Met recht kan
dan ook worden beweerd, dat het syndicaat
minderwaardige zaken kunstmatig in het leven
houdt.
2e. de productie wordt gecentraliseerd en
daardoor intensiever.
Toen de American Sugar Refining Company
werd opgericht, werden alle toegelaten raffina­derijen
op zes of zeven na stop gezet. De
overige werden opgevoerd tot de grootst mo­gelijke
productiviteit, overtuigd als de leiders er
van waren, dat dan alleen de grootst mogelijke
voordeelen worden behaald, als een fabriek haar
grootst mogelijke capaciteit ontwikkelt.
Nu zijn steenfabrieken geen raffinaderijen,
doch het geval is zeer goed denkbaar, dat om
technische redenen een of meerdere duur wer­kende
fabrieken worden stop gezet, en de goed­koopst
werkende fabrieken, die welke de beste
machines en de beste ovens hebben, of het
gunstigst gelegen zijn, tot de grootst mogelijke
productiviteit worden opgevoerd. Dat daarvan
een aanzienlijke besparing der productiekosten
het gevolg moet zijn, ligt voor de hand.
De centralisatie kan zelfs afdalen tot betrek­kelijke
kleinigheden, die niettemin van bedui-denden
invloed knnnen zijn op de bedrijfsre­sultaten.
Zoo zou een op te richten, steentrust
een algemeene reparatiewerkplaats kunnen
inrichten aan welke de groote reparaties en de
vervaardiging der reservedeelen zou kunnen
worden opgedragen.
3e. De productiekosten worden aanzienlijk
verminderd door den lagen rentestand, die de
trust bedingen kan.
Een reuzenlichaam als een trust kan uit den
aard der zaak op zeer voordeelige voorwaarden
geld opnemen, wat de productiekosten aanzien­lijk
verminderen zal.
13
Een syndicaat verkeert in dit opzicht in min­der
gunstige omstandigheden, omdat zijn kapi­taal
uit den aard der zaak geringer is en dus
voor de geldschieters de noodige waarborgen
ontbreken.
Resumeerende kom ik tot de conclusie, dat
de trust een machtigen invloed ten goede op
de productie uitoefent, integenstelling met het
syndicaat, dat gewoonlijk passief tegenover de
productie staat.
C. Invloed op den ondernemer, den arbeider
en den consument.
I. Invloed op den ondernemer. Statistisch is
door Schoenlank in het Archiv für Soziale
Praxis bewezen, dat het syndicaat en de trust
gunstig voor den ondernemer werkt. Hij ver­geleek
daartoe de dividenden der geunificeerde
bedrijven en de beurswaarde hunner aandeelen,
voor en na de associatie. Tot hetzelfde resultaat ,j
is ook de Industrial Commission (een Ameri- \
kaansche staatscommissie) gekomen.
Trouwens niets anders is te verwachten. Waar
het syndicaat en de trust gunstig werken op
alle factoren, die de winst bepalen, zooals is
aangetoond, moeten zij de strekking hebben
de ondernemerswinst te verhoogen. ;»
Geconstateerd moet verder worden, dat de I
invloed van hét syndicaat op den ondernemer p
verschilt van dien der trust. ^|
Bij het syndicaat behoudt de deelnemer min |
of meer zijn zelfstandigheid. Zijne fabriek blijft ;|
zijn eigendom.
De verkoop wordt hem echter uit handen geno­men,
terwijl alleen dan een syndicaat krachtig j
kan zijn, als bepaald wordt, zooals trouwens 1
het R. W. K. S. heeft bepaald, dat de leden 1
zich hebben te onderwerpen aan de bepalingen, 'J
door de organen van het syndicaat te nemen.
Bovendien zal de uitvoering der syndicaats- '\
14
bepalingen ook meermalen tot ongenoegen, tot
een klagen over vermeende achteruitzetting aan­leiding
kunnen geven. Zoo komt in het concept­contract
van het syndicaat „De Nederlandsche
Steenindustrie" de bepaling voor, dat de prijs­bepaling
der te leveren steenen geschieden zal
door drie leden eener schattingscoramissie, met
het recht van den verkooper om zich te beroe­pen
op de beslissing van een commissie van
herschatting. Ik zou mij al zeer sterk moeten
vergissen, als deze bepaling niet herhaaldelijk
aanleiding geven zal tot een klagen over ach­teruitzetting.
De kwestie der bepaling van den prijs,
waartegen de leden hun produkt aan het syn­dicaat
moeten leveren, is naar mijne meening
een der zwakste punten van het syndicaat.
Daarbij komt nog de bepaling, dat ook gele­verd
worden mag binnen een nabij gelegen
gemeente, onder goedkeuring van het Bestuur.
Ook deze bepaling moet aanleiding geven tot
geklaag over bevoorrechting en dus tot scheu­ring.
Wat bij het syndicaat in werkelijkheid bestaat,
doch niet dan voor ingewijden aan het daglicht
treedt, komt in de trust duidelijk tot uitdruk­king:
de deelnemers hebben hunne zelfstan­digheid
ingeboet, en zijn aandeelhouders en be­ambten
geworden van een groot lichaam.
Daartegenover staat echter een niet te mis­kennen
voordeel. De trust heeft de zaken der
leden overgenomen en in aandeelen betaald.
Worden de verwachtingen niet beschaamd, dan
zullen deze aandeelen een flink dividend at-werpen
en daardoor een licht verkoopbaar beurs­artikel
worden. Elk der trustleden is daardoor
in de gelegenheid zijne aandeelen, wellicht met
een groote koerswinst gemakkelijk van de hand
te doen. De trustvorming komt dan eigenlijk
voor den ondernemer neer op den verkoop zijner
zaak tegen een hoogen prijs.
15
Nog een ander voorbeeld is verbonden aan
de creatie der aandeden, die de vorming der
trust medebrengt.
Hebben de oorspronkelijke eigenaars gebruik
gemaakt van de hun aangeboden bevoegdheid
de aandeelen aan de beurs te verkoopen, dan
zal het publiek, dat een goed Nederlandsch in-industriëel
papier gaarne opneemt, zich voor den
gang der zaken gaan interesseeren. Daarmede
is de bloei der trust een publiek belang ge­worden,
wat niet anders dan de trust in ver­schillende
vormen kan te goede komen.
In dat verband acht ik het gewenscht even
bij de kapitalisatie der trust stil te staan.
De Amerikaansche trusts lijden alle aan
overkapitalisatie: het gecreerde kapitaal is te
groot en bestaat eigenlijk slechts voor een goed
deel op papier. De zaken zijn voor een veel te
hooge waarde ingebracht. De gevolgen daarvan
blijven niet uit: hooge honoraria, kapitaalver­spilling
zijn daaraan het onvermijdelijk gevolg.
Bovendien, om over het groote kapitaal toch een
dividend uit te betalen, wordt dikwijls de toe­vlucht
genomen tot een ongemotiveerde prijs-verhooging.
Daarom moet met klem worden gewaar­schuwd
tegen de overkapitalisatie der trust. Het
is aan geen twijfel onderhevig, dat de U bekende
taxatie methode, die in de concept-statuten der
steentrust is opgenomen, de overkapitalisatie
voorkomt. Ze is daarom zeer aan te bevelen.
Waar de voordeden voor den ondernemer
zoo tastbaar en zoo beduidend zijn, behoeft het
geen verwondering te wekken, dat men tot de
vorming van syndicaat en trust vooral in de
laatste jaren op groote schaal is overgegaan.
Volgens het aan den Duitschen Rijksdag uit­gebrachte
„Denkschrift über das Kartellwesen"
kwamen in Duitschland alleen 385 syndicaten
voor, waartoe 12000 bedrijven waren toege­treden.
16
Het vaderland der trust is echter N. Amerika.
Volgens een statistiek opgemaakt in 1903 kwa­men
daar toen 793 trusts voor met een kapitaal
van 24 milliard 8. In Amerika is bijna geen enkel
artikel aan de trustbeweging ontsnapt, de fa­bricage
van den wieg, zoowel als die van de
doodkist is in handen van trusts, zoodat men
werkelijk zeggen kan, dat de Amerikaan van
den wieg tot het graf is gemonopoliseerd.
II. Invloed op den arbeider.
De sociaal-politieke beteekenis van het syn­dicaat
en de trust ligt vooral in den invloed
op den arbeider. Deze invloed is van tweeërlei
aard:
1. de sociale onafhankelijkheid en de positie
der arbeiders.
2. het loon.
Wat het eerste betreft bestaat bij velen het
wanbegrip, dat bij een machtig lichaam als een
syndaat of trust de onafhankelijkheid van den
arbeider groot gevaar dreigt.
De ervaring in Amerika heeft echter het
tegendeel geleerd. De Industrial Commission,
waarover ik reeds daareven sprak, heeft ge­rapporteerd,
dat het meerendeel der trusts de
werkliedenvereenigingen (trade unions) erkent
en met haar vertegenwoordigers onderhandelt.
Hierbij moet evenwel niet uit het oog verloren
worden, dat de verschillende werkliedenvereeni­gingen
van N. en Zuid Amerika vereenigd zijn
in een Federation of Labor, welk machtig
lichaam niet schroomt des noods tegen de trusts
op te treden.
Waar te onzent de organisatie van de arbei­ders
eigenlijk nog in haar kindsheid verkeert,
zou een machtig lichaam als een trust zeker
op de positie van den arbeider een nadeeligen
invloed kunnen uitoefenen. Wel zou de vor­ming
van trusts te onzent ongetwijfeld ook de
17
organisatie der vakvereenigingen in de hand
werken, wat naar mijne meening op de positie
der arbeiders niet anders dan gunstig werken
kan, doch de gevolgen zouden zich eerst na
langen tijd openbaren.
Daarom is het raadzaam, dat het syndicaat
of de trust in haar statuten en bepaling opneemt,
dat zij de belangen harer arbeiders zooveel
mogelijk zal behartigen. Dit voorkomt wellicht
eventueel machtmisbruik.
Verder moet niet over het hoofd gezien wor­den,
dat niet alleen de ondernemer, doch meer­malen
ook de arbeider het slachtoffer is van de
vrije concurrentie. Menig fabrikant zou gaarne
den werktijd zijner arbeiders inkrimpen, hun
loon verhoogen of op een andere wijze hun
sociale positie verbeteren, als hij hiervan niet
werd tegengehouden, doordat zijn concurrenten
deze verbeteringen niet wenschen in te voeren.
Bij een trust zou dit bezwaar wegvallen: de
regeling der werktijden behoort tot de organisatie
van het productieproces, dat in handen is van
de trust. Elke mogelijke verbetering kan niet
afstuiten op den onwil van eenige deelhebbers,
doch wordt door het Bestuur op alle fabrieken
ingevoerd.
De invloed van het syndicaat en de trust op
het loon van den arbeider is niet gering.
Ik wil U niet vermoeien met diverse loon-theoriën,
doch U er op wijzen, dat een stijging
der ondernemerswinsten op den duur een stijging
der loonen tengevolge heeft. Het kan niet anders,
of van de hooge winsten van syndicaat of trust
moeten de arbeiders in den een of anderen vorm
profiteeren. De president van de Federation of
Labor heeft dit nadrukkelijk bevestigt. Hij erkende
volmondig, dat de groote winsten, die de Ameri-kaansche
trusts maakten, verhooging van het
loon der arbeiders tengevolge hadden.
In de Duitsche ijzerindustrie stegen de loonen
18
van 1886 tot 1904 van 2,71 R.M. tot 4,69 R.M. per
ton, ongetwijfeld ook gedeeltelijk door den in­vloed
der syndicaten. Hetzelfde deed zich voor
bij het Kohlen-syndicaat. Het bleek hierbij, dat
de loonen een sterkere stijging vertoonden, dan
bij de mijnen, die niet tot het syndicaat waren
toegetreden. Zelfs is bewezen, datdeloonenmeer
stegen dan de ondernemerswinsten, zoodat in
verhouding de arbeiders meer profiteerden van
de hoogere winsten dan de ondernemers.
III. Invloed op de consumenten en de prijs­vorming.
Slaagt een syndicaat of trust erin binnen een
zeker rayon een feitelijk monopolie te verkrijgen,
dan heeft zij bij de vaststelling der prijzen de
handen vrij, in elk geval kan ze ongemotiveerde
prijsverlagingen tegen gaan.
Zij heeft nog alleen de concurrentie van buiten
te vreezen. Waar de vracht, zooals in de steen-industrie,
een groote rol speelt, kan deze con­currentie
althans in de kern van het district, waar
een monopolie is verkregen, van weinig beteeke-nis
zijn. Gemakkelijk zal het dan het syndi­caat
of de trust vallen, zeer loonende prijzen
te bedingen. Dat de verbruiker deze winsten
betaalt, ligt voor de hand.
Toch moet ik er op wijzen, dat niet in elk
geval de groote winsten van syndicaat of trust
worden behaald ten koste van den consument.
De groote besparing op de kosten van ver­koop,
die het syndicaat geeft, en nog meer de
enorme besparingen op de productiekosten en
de kosten van verkoop, die de trust behalen kan,
zijn in vele gevallen zulk een groote bron van
winst geweest, dat de prijzen van syndicaat en
trust zelfs lager waren dan die van de concur-reerende
bedrijven.
Dit wordt zelfs officieel erkend.
Het rapport van den Commissioner of Corpo-
19
rations of the Beef Industry (1905) bevat de
mededeeling, dat de prijzen van de vleeschtrust
niet buitensporig hoog zijn, doch dat de reus­achtige
winsten der Packers hoofdzakelijk voort­vloeien
uit de besparing op de productiekosten.
Nog een ander voordeel is voor den consu­ment
gelegen in het optreden van syndicaat
en trust: de prijzen zullen meer stabiel zijn,
dan onder het systeem der vrije concurrentie.
De grootste prijsverschillen komen onder de
vrije concurrentie voor, terwijl in de prijzen van
het syndicaat en de trust betrekkelijk geringe
wijzigingen voorkomen. Dit feit is voor den steen-fabrikant,
die over een syndicaat of trust nadenkt,
van groote beteekenis. Een vrij stabiele steen-prijs
zal het den afnemer mogelijk maken, een
eventueele prijsverhooging af te wentelen op
zijne cliënten, zoodat het syndicaat of de trust
geen groote tegenstand van zijne afnemers zal
hebben te wachten.
Aan het eind gekomen van mijne beschouwin­gen
moet ik allereerst er op wijzen, dat ik
slechts de hoofdpunten van de omvangrijke
materie heb kunnen aanstippen.
Ik hoop echter, dat ik er in geslaagd zal zijn,
u voor zoover dit nog niet het geval was, te
overtuigen van de groote voordeelen verbonden
aan syndicaat en trust ook voor de steenindustrie.
Zij, die de moeite hebben genomen, mij
aandachtig te volgen, zullen hebben opgemerkt,
dat ik niet alleen gesproken heb over het
onderwerp der agenda syndicaat en trust,
doch ook over de quaestie syndicaat of
trust.
Het zal hun ook duidelijk zijn, dat ik om
economische en tactische redenen meer heil
zie in een trust dan in een syndicaat. Een trust
geeft behalve alle voordeelen van een syndicaat
nog die welke voortvloeien uit een centralisatie
20
der productie, terwijl de klippen, waarop melnig
va syndicaat gestrand is, door de trust gemakkelijk
to en meermalen zelfs automatisch worden ont-vl'
zeild.
bi Ten slotte nog de belangrijke vraag: moeten
d^ alle fabrieken noodzakelijk aan de wording van
t»i een trust medewerken?
to Mijn antwoord ligt in het voorgaande opge-st
sloten. Economisch is elke centralisatie voor-v<
deelig. Hoe grooter centralisatie hoe grooter
dl de voordeelen zijn. Elke combinatie van fabrie­ken,
hoe klein ook, moet daarom nuttig werken,
doch de grootst mogelijke voordeelen worden
slechts verkregen door de grootst mogelijke
'V centralisatie.
z
c
\
melnig
lakkèlijk
len ont­moeten
ling van
e opge-ie
voor-grooter
1 fabrie-werken,
worden
ogelijke
H
00537
? f » ^ . /.
v^ W
KMË
• > ^ ' \ . ; \
^i
''P^^