De pastorie te Mastland / C.E. van Koetsveld

              niet aan eene belijdenis, aan eene keuze voor het volgend leven ; ook hinderen
kleine leerlingen door hunne speelschheid de grooteren, en deze leggen den
kleinen door hunne tegenwoordigheid een' lastigen dwang op. Daarom gaan
mijne leerlingen op de vijftien en zestien jaren weder tot eene andere katechisatie
over, waar zij tot hunne belijdenis blijven. Bejaarden worden natuurlijk ook
afzonderlijk   onderwezen,   en liefst altijd de mannen van de vrouwen gescheiden.
Toen ik zoo mijne inrichting gemaakt, en ijverig alle nog ontbrekende
leerlingen opgespoord had, dacht ik verder na. Wat zouden zij doen ? Vragen
leeren? Dat is zeker wel niet het beste; beter ware het nalezen van een goed
geschreven werk, het geregeld onderzoek van den Bijbel. Maar wie zou dit
willen ? Wie het kunnen ? Wie tehuis daartoe de noodige hulp vinden ? Negentien
van de twintig zeker niet; wat de twintigste doen zou, wil ik niet beslissen. Dus
moesten zij het eenige, wat zij konden en wilden: vragen leeren. Kenden zij die,
— en doorgaans gaat dit in den boeren- nog ruim zoo goed als in den burgerstand, — dan hadden zij zelfs een' prikkel te meer, om te komen, en de les op te
zeggen, die hun zooveel moeite gekost had; vooral daar bij dat opzeggen van
nu af aan niemand meer werd uitgeschoten. Eene uitzondering op dezen regel
maakte ik naderhand op de zomerkatechisatie, die ik eindelijk met veel moeite,
en dan nog maar met weinig leerlingen heb tot stand gekregen. Daar wordt
eenvoudig een opgegeven hoofdstuk uit den Bijbel door de leerlingen gelezen, en
door mij verklaard. Ik kan om onderscheidene redenen deze methode bij ondervinding aanbevelen. Men zal dan misschien beter inzien, waarom de Bijbel thans
minder gelezen wordt, dan vroeger. Het is niet altijd onwil: velen kunnen het
niet meer, tenminste zeker niet met eenige vrucht.
Maar nu tot mijne gewone katechisatie teruggekeerd. Komen en opzeggen
w:as reeds iets; moeilijker was het volgende: te maken, dat men luisterde en sprak.
Allereerst scheen mij daartoe eene zekere toenadering noodig, en met veel inspanning
en o-eduld heb ik mijn' toon zoo gewijzigd, dat het opzien tegen mijn'persoon veel
minder geworden is en niet meer de zoo botte hersenen nog stomper maakt.
Ik wandel tusschen de banken door, vooral bij de kinderen, en ik praat met den
een en lach met den ander, zooveel het noodige gezag maar eenigszins toelaat.
Maar inzonderheid heb ik mij ook eene studie gemaakt van de eigenaardige
uitdrukkingen   van   den boerenstand.    Deze stand heeft zijne eigene taal, zoodat
'74
tl
i
alle Hollandsch voor hem niet evenzeer Hollandsen is. Sommige zijner termen
in het godsdienstige, — de lezer kan er reeds een en ander in deze Schetsen van
hebben opgemerkt, — zijn zelfs naïef en juist. Men kan ze overnemen, zonder
daarom nog al te boersch en plat te worden, en buitendien: dit gebrek behoeft
bij het bijzonder onderricht minder dan op den kansel vermeden te worden.
En nu het eigenlijk onderwijs. Het is en blijft, evenals de Bijbel zelf,
grootendeels geschiedkundig. En zijn niet de voornaamste, misschien alle dogmatische en moreele waarheden tevens geschiedkundige waarheden ? Fm die het
niet schijnen te zijn, worden ze toch niet in den Bijbel in onmisbaar verband met
de geschiedenis gebracht? Geschiedenis van het verledene is de eeuwigheid en
volmaaktheid Gods, de schepping, de voorzienigheid, de verzoening, de bekeering
en het geloof der eerste christenen, die ons ten voorbeeld zijn; geschiedenis van
het tegenwoordige is het menschelijk leven rondom en in ons, met al zijne
zegeningen en zijne zorgen, met de trekken van Gods beeld en vooral de
treurige verwoestingen der zonde in den mensch; en geschiedenis der toekomst
is weder de eeuwigheid en onveranderlijke trouw van God, de heerlijkheid van
Christus en Zijn rijk, de dood, de opstanding, het oordeel en de volkomene
zaligheid des christens. Die deze geschiedenis goed kent en vast o-dooft, en die
daarbij voor eiken plicht en elke bede zich een bijbelsch voorbeeld weet te
herinneren, dat hij van harte navolgt, zou hij voor zijne vorming tot een
hooger leven zooveel aan die afgetrokken' denkbeelden, wijsgeerige bepalingen
en volledige bewijsgronden missen? Niet, dat ik die wil afkeuren; — die ze
vatten   kan,  vatte ze; — maar mijne Mastlandsche leerlingen kunnen er niet bij.
Nu was ik dan zoover, dat ik bijna aller oor en sommiger mond voor mij
geopend had. Ik begeerde nog meer. Ik was niet tevreden met die enkele
sprekers tusschen vele figuranten, ofschoon wel hooger vergaderingen hierin op
mijne katechisatie geleken. Gaarne wilde ik aller stem hooren, en nu bedacht
ik, na veel bedenkens, nog het volgende.
Niet allen hebben helderheid van geheugen genoeg, om in het vroeger
geleerde geheel tehuis te zijn, noch de noodige vrijmoedigheid, om hunne eigene
denkbeelden uit te drukken; of misschien ligt het nog meer daaraan, dat het
godsdienstige hun te vreemd is : zij kunnen daarvoor geene woorden vinden. Ik
besloot dus, eerst zelf te verhalen, wat ik vragen wilde, en dit gelukte.    Er werd
'75
I