De pastorie te Mastland / C.E. van Koetsveld

              DE  SCHRIJVER   IN  ZIJN  STUDEERVERTREK.
»En wat zou het publiek met mijne preeken doen ? Preeken, Keetje ! worden
alleen   gekocht,   of  om   den   naam,   óf om   de gelegenheid, óf om de denkwijs.
Om den naam koopen ze velen, die ze in 't geheel niet lezen ; om de gelegenheid
betrekkingen, menschen vrienden en nieuwsgierigen, die ze slechts vluchtig inzien ;
en om de denkwijs ultra-orthodoxen en alle andere ultra's, die er eene echo van
hunne eigene denkbeelden in zoeken. Nu heb ik geen' naam een uur van Mastland af; mijne kerk of pastorie is gelukkig nog niet afgebrand, en ik draag geen
vlag   in   onze   vaderlandsche   kerk;   hoe beter mijne preeken dus op hare plaats
staan voor de gemeente van Mastland, des te armzaliger figuur zouden zij maken
in het voorhuis van een' uitgever ; — in het voorhuis, zeg ik ; want hij zou, zoodra
hij den titel van het handschrift zag, ze niet eens in de binnenkamer mede nemen-
Kom ik er mede in de stad, ik kost den man nog maar hoofdbreken, hoe hij mij
spoedig en voor goed zal afschepen, zonder mij grof te beleedigen."
»Gij redeneert als een boek. Maar zeg dan eens: wat hebt gij anders als
preeken ? — Doch wat kort, Willem ! ik hoor beneden Bram schreeuwen."
»Om het kort te doen zal ik u dan eenvoudig mijn plan voorlezen, zoo
als ik het heb opgeteekend voor Altorf, die het weder aan een' boekverkooper
van zijne kennis zou laten zien.
»De   stand,   dien   ik het mij tot eene eer reken te bekleeden, is zeker een
der gew ichtigste in de maatschappij. De dorpsleeraar, hoe weinig meestal buitenaf
bekend,   kan juist door zijne stille, ongestoorde, aanhoudende werkzaamheid een'
grooten en duurzamen invloed uitoefenen op een groot deel der bevolking, en wel
op   dat  gedeelte, dat de hechtste steun is van ware welvaart, nationaliteit en zedelijkheid.    Ondertusschen   is juist onze stand en werkkring bij het beschaafd en
lezend   publiek   weinig   bekend.    De  landman, onze getuige, heeft bij dit publiek
geene stem : men kent hem niet recht, hij spreekt weinig in steedsche.kringen en
schrijft voor de pers niet.    Zou daarom eene eenvoudige voorstelling, maar eene
voorstelling   naar  het   leven,   van   de  dorpspastorie en haren bewoner niet voor
velen,  juist om deze onbekendheid, eene aangename lectuur opleveren ?   Zou de
lezer   daardoor  zijne  menschenkennis niet kunnen uitbreiden en de kracht leeren
kennen van eenen godsdienst, die het meest in de stilte werkzaam is ? Zou menig
ouder   dus   doende  niet beter weten, waarvoor hij zijn zoontje bestemde, en wat
14
daartoe in den knaap wordt vereischt ? menig jongeling, wat stand hij gekozen heeft ?
»Voor zoo veel ik onder stedelingen heb omgegaan, heb ik zelden onzen
stand op zijne juiste waarde hooren schatten. En dit is niet onnatuurlijk. Eer,
geld en gemak zijn op het groote tooneel der wereld de idealen, waarop de rus-
telooze, bedrijvige tooneelspeler het oog heeft. De eer komt in de eerste plaats
bij het oordeel over ons in aanmerking. Men prijst een' jeugdig' predikant, als
een jong mensch, die a///bitie heeft, die verder kome// wil en daarnaar zijn werk
inricht; dit, meent men, moet het doel wezen van al zijnen arbeid, en gelukt hem
dit niet, dan is hij te beklagen, als een arme stumperd, die het niet verder brengen ka/i, of als een knap mensch, van wie// 't jammer is, dat h ij geen promotie
maakt. — Maar was dit het hoofddoel van onzen stand, hoe gevaarlijk ware het
dan, zich te wagen in eene loterij, waarin zoo vele nieten zijn ! Immers, de meesten onzer blijven bij plattelands-gemeenten en slijten daar hunne dagen, en hun
licht schijnt er, flauw of helder, zonder van verre gezien te worden.
"Daarom beschouwt het publiek, zoodra wij eenige jaren op een dorp blijven
en de gedachte aan promotie op den achtergrond geraakt, ons met een zeker medelijden. Het weegt onze waardigheid met de goudschaal, en dan geldt ze weinig.
»'t Is wel een vast inkomen," zegt de koopman; »maar al te karig." — En wanneer nu de leeraar uit zijne afgelegene woonplaats in de stad komt, dan is zijn
rok wat kaal, zijn hoed uit de mode, en zijne kinderen gapen in 't rond, als of
ze nooit geweten hadden, dat de wereld zóó groot was. De een ziet dit met
medelijden aan; maar de ander spot er mede en acht den man weinig meer dan
een  boer in 't zwart.
«Maar zoodra wij vele jaren op dezelfde plaats hebben doorgebracht, vindt
men ons van eene andere zijde toch zoo beklaaglijk niet. Terwijl in de stad alles
zwoegt en slaaft,, kan immers de bejaarde leeraar rusten ? Hij heeft preeken genoeg, en wat behoeft hij zich verder te vermoeien ? Het uitzicht op promotie is
toch lang voorbij. Hij is een bezig re//te uier geworden. Het is dan wel niet
voordeelig; maar het is toch gemakkelijk.
»Dat in deze beschouwing eenige waarheid is: — meer dan ik wel wenschte !
— zal ik niet tegenspreken ; maar het smart mij, dat men onzen stand juist van
de nietigste, minst eervolle zijde beschouwt, dat men de christelijke werkzaamheid
15